Η εύθραυστη «Ειρήνη» στην άκρη της Μεσογείου

Μια θάλασσα που θυμάται τα πάντα, αλλά δεν μαθαίνει να ησυχάζει!

Η Μεσόγειος ως καθρέφτης του κόσμου

Στην άκρη της Μεσογείου, εκεί όπου ο ήλιος βασιλεύει μέσα στο αλάτι και στη σκόνη της Ιστορίας, η ειρήνη δεν είναι δεδομένη. Είναι μια ανάσα που κρατιέται με κόπο, ένα περιστέρι που τρέμει πάνω από νερά γεμάτα φωνές. Από την Κρήτη ως τη Γάζα, από τη Βηρυτό ως τη Λιβύη, η θάλασσα αυτή γίνεται καθρέφτης της ανθρώπινης μοίρας: της συνύπαρξης και της σύγκρουσης, της ελπίδας και της εξάντλησης.

Η Μεσόγειος, θάλασσα πολιτισμών και θεών, έγινε ξανά πεδίο ανασφάλειας. Οι φλόγες στη Μέση Ανατολή, τα προσφυγικά ρεύματα, οι εντάσεις γύρω από τα θαλάσσια σύνορα και τα ενεργειακά κοιτάσματα αναζωπυρώνουν παλιά φαντάσματα. Η ειρήνη μοιάζει περισσότερο με προσωρινή ανακωχή παρά με σταθερή πραγματικότητα.

Οι σκιές του πολέμου και η φωνή των λαών

Η ιστορία της περιοχής είναι γεμάτη από υποσχέσεις και προδοσίες. Στη Γάζα, τα παιδιά μαθαίνουν να μετρούν τον χρόνο με τις εκρήξεις. Στην Κύπρο, τα συρματοπλέγματα στέκουν ακόμη, σκουριασμένα αλλά αμετακίνητα. Στα νησιά του Αιγαίου, οι βάρκες της προσφυγιάς συνεχίζουν να φτάνουν σιωπηλά, κουβαλώντας ιστορίες πόνου, αλλά και επιμονής.

Κι όμως, πίσω από την πολιτική γεωγραφία, υπάρχει μια κοινή ψυχή. Ο ψαράς της Κρήτης, η μητέρα της Τρίπολης, ο νεαρός μουσικός της Αλεξάνδρειας, όλοι μοιράζονται την ίδια αγωνία: να μεγαλώσουν τα παιδιά τους χωρίς σειρήνες, να ακούσουν το κύμα χωρίς να φοβούνται τι φέρνει.

Η ειρήνη ως καθημερινό στοίχημα, όχι ως αφορμή για βραβείο Νόμπελ

Η ειρήνη, στην άκρη της Μεσογείου, δεν είναι ούτε δεδομένη ούτε μόνιμη. Είναι μια πράξη καθημερινή, ένα βλέμμα, ένα κομμάτι ψωμί που προσφέρεται στον ξένο. Κάθε φορά που ένας λαός ξεχνά τον πόνο του άλλου, η ειρήνη ραγίζει. Και κάθε φορά που κάποιος αντιστέκεται στη λήθη, εκείνη ξαναγεννιέται.

Η ευθραυστότητα δεν είναι αδυναμία, είναι προειδοποίηση. Θυμίζει ότι η ειρήνη χρειάζεται συνεχή φροντίδα: πολιτική, κοινωνική και κυρίως ανθρώπινη. Δεν διατηρείται με συμφωνίες μόνο, αλλά με σεβασμό, εκπαίδευση και διάλογο.

Η πολιτιστική αντοχή των λαών

Μέσα στις στάχτες, η Μεσόγειος εξακολουθεί να τραγουδά. Οι λαοί της δεν έπαψαν ποτέ να δημιουργούν: μουσική, ποίηση, θέατρο, προσευχή. Από τη Νάπολη ως τη Χίο, από την Ανδαλουσία ως την Αλεξάνδρεια, η τέχνη γίνεται όπλο άοπλο, τρόπος να αντισταθείς στη βία χωρίς να τη μιμηθείς.

Ίσως αυτή να είναι και η βαθύτερη δύναμη του τόπου: η ικανότητά του να μετατρέπει τον πόνο σε τραγούδι και την απώλεια σε μνήμη. Όσο θυμόμαστε, δεν χανόμαστε.

Το βλέμμα προς το αύριο

Σήμερα, που οι παγκόσμιες ισορροπίες ξαναγράφονται και οι ακτές της Μεσογείου γεμίζουν ανησυχία, χρειάζεται μια νέα ματιά. Μια ματιά που θα βλέπει τη θάλασσα όχι ως σύνορο, αλλά ως γέφυρα. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που θα επιμένουν να κοιτάζουν τον ορίζοντα με πίστη, η ειρήνη έχει ακόμη μια ευκαιρία.

Γιατί στο τέλος, η ειρήνη δεν είναι υπόθεση κρατών, είναι υπόθεση ψυχών. Και η Μεσόγειος, με όλη της την πληγή και το φως, εξακολουθεί να μας θυμίζει ότι το πιο πολύτιμο αγαθό στον κόσμο είναι αυτό που σπάει πιο εύκολα: η ειρήνη! Η ειρήνη δεν είναι ποτέ δεδομένη. Είναι μια λέξη τσαλακωμένη, ένα περιστέρι που προσπαθεί να πετάξει μέσα σε καπνό και άμμο. Από την Κρήτη έως τη Γάζα, από τη Βηρυτό ως την Κυρηναϊκή και το Αιγαίο τα νερά κουβαλούν ψιθύρους ιστοριών, πολέμων, προσφυγιάς, αλλά και αγάπης που επιμένει.

Η Μεσόγειος υπήρξε πάντα θάλασσα συνάντησης. Σ’ αυτήν συναντήθηκαν οι θεοί και οι άνθρωποι, τα πλοία των εμπόρων και τα καράβια των κατακτητών. Όμως τώρα, στο μεταίχμιο του 21ου αιώνα, η συνάντηση μοιάζει πιο πολύ με σύγκρουση. Οι φλόγες στη Μέση Ανατολή, οι πληγές της Βόρειας Αφρικής, τα σκάφη με τις σκιές των μεταναστών που ψάχνουν σωτηρία, όλα μιλούν για μια ειρήνη που κρατιέται από μια κλωστή.

Η εύθραυστη ειρήνη της Μεσογείου δεν είναι μόνο πολιτική ή στρατιωτική. Είναι κυρίως υπαρξιακή. Κάθε παιδί που γεννιέται στις ακτές της κουβαλά μέσα του την ανησυχία των κυμάτων — αυτόν τον διαρκή παλμό ανάμεσα στην ελπίδα και τον φόβο. Κάθε μάνα που περιμένει νέα από το παιδί της που ταξίδεψε «για μια καλύτερη ζωή» ξέρει ότι η ειρήνη δεν είναι σιωπή, αλλά αναμονή.

Στην Κρήτη, οι γέροντες στα καφενεία μιλούν ακόμη για τα χρόνια της Κατοχής, για το πώς «ο άνθρωπος μπορεί να γίνει λύκος όταν ξεχάσει τον πόνο του άλλου» και στα νησιά του Αιγαίου, οι νύχτες γεμίζουν από φώτα πλοίων που δεν ξέρεις αν φέρνουν τουρίστες ή απελπισμένους.

Η ειρήνη είναι εύθραυστη, γιατί στηρίζεται σε εύθραυστους ανθρώπους. Όλοι μας, με τα μικρά μας πάθη και τις μεγάλες μας φοβίες, μπορούμε να την προδώσουμε με μια λέξη, ένα ψέμα, μια σιωπή. Μα την ίδια στιγμή, μπορούμε και να τη σώσουμε  με ένα άγγιγμα, με ένα ποτήρι νερό που δίνεται στον ξένο, με μια φωνή που λέει «σταμάτα».

Η Μεσόγειος είναι ένας καθρέφτης της ψυχής του κόσμου. Όταν οι ακτές της ησυχάζουν, ο κόσμος ανασαίνει. Όταν τα νερά της ματώνουν, όλη η ανθρωπότητα πονά.

Αν η ειρήνη είναι εύθραυστη, είναι γιατί είναι πολύτιμη. Δεν είναι ένα τρόπαιο που κατακτάται, δεν είναι αφορμή για το βραβείο Νόμπελ αλλά ένα λουλούδι που φυτεύεται κάθε μέρα. Θέλει φροντίδα, υπομονή και μνήμη. Η μνήμη, αυτή είναι το κλειδί. Όταν θυμόμαστε, δεν πολεμάμε. Όταν ξεχνάμε, ξαναρχίζουμε τον ίδιο κύκλο του αίματος.

Οι θάλασσες της Μεσογείου έχουν δει πολλούς πολιτισμούς να γεννιούνται και να πεθαίνουν. Οι πέτρες των παραλιών κρατούν ακόμη το βήμα των Ρωμαίων, των Οθωμανών, των προσφύγων του ’22. Και ίσως να είναι αυτές οι πέτρες που μας ψιθυρίζουν πως η ειρήνη δεν είναι ποτέ δεδομένη, αλλά πάντα δώρο.

Σήμερα, που ο κόσμος μας μοιάζει πιο διχασμένος από ποτέ, η Μεσόγειος μας θυμίζει κάτι απλό και σπουδαίο: πως όλοι πίνουμε από το ίδιο νερό, ανασαίνουμε τον ίδιο αέρα, ακούμε το ίδιο κύμα. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που θα κοιτάζουν τον ορίζοντα και θα εύχονται «να μην ξαναζήσουμε νύχτες πολέμου», υπάρχει ελπίδα.

Και ίσως εκεί, σ’ αυτήν την άκρη της Μεσογείου, ανάμεσα στις μυρωδιές του γιασεμιού και του μπαρουτιού, να φυτρώνει ακόμη ο σπόρος μιας ειρήνης που δεν θα είναι πια εύθραυστη, αλλά ανθρώπινη.

Πρόσφατα γεγονότα & εξελίξεις ως κατακλείδα…. 

Γράφει χαρακτηριστικά το « TheGuardian»:

Έγινε εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, και δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι Παλαιστίνιοι άρχισαν να επιστρέφουν στα σπίτια τους στη βόρεια Γάζα.

[…]Η πρώτη φάση της συμφωνίας για εκεχειρία προβλέπει την ανταλλαγή ομήρων και την αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων σε ορισμένες ζώνες.

Η « Wall Street Journal» αναφέρει:

Η Χαμάς επανεμφανίστηκε στους δρόμους της Γάζας ως διοικητική παρουσία, στο πλαίσιο της νέας κατάστασης μετά την εκεχειρία.

Οι « Reuters» αναφέρουν:

Οι συνέπειες του πολέμου είναι καταστροφικές: πάνω από 67.000 Παλαιστίνιοι νεκροί, εκτεταμένες καταστροφές υποδομών, και εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου εκτοπισμένοι…..και οι ειδήσεις πέφτουν σαν αστραπή …

Το άρθρο αυτό αφιερώνεται σε όλους εκείνους που συνεχίζουν να ονειρεύονται μια γαλήνια Μεσόγειο, όπου οι λαοί δεν θα χωρίζονται από το κύμα, αλλά θα ενώνονται από το φως.

Εύα Καπελλάκη Κοντού [Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος & ραδιοφωνική παραγωγός]