Άνθρωποι και Τοπία της Κρήτης – Ιστορικό κατασκευής του Συνεταιριστικού Εργοστασίου Αγίας Μαρίνας στον Σίβα
Οι μέρες δύσκολες και οι καιροί δυσκολότεροι εκείνους που διανύουμε ασθμαίνοντας. Με το ζόρι σηκώνουμε το βάρος του κουρασμένου μας εαυτού στην πλάτη. Ορισμένοι υποβαστάζονται με βακτηρία για να συνεχίσουν το ανηφορικό μονοπάτι της διαδρομής τους. Είναι οδυνηρό μόνο στην σκέψη όλη αυτή η κατάσταση των ημερών μας εν έτει 2024 στον 21ο αιώνα!
Όμως είναι παρήγορο όταν υπάρχουν φωτεινοί άνθρωποι που αγωνίζονται διαρκώς χωρίς αναπαμό κοιτάζοντας την ζωή και το αύριο με θετική ματιά. Είναι παρήγορο για τις επόμενες γενιές να υπάρχει παρακαταθήκη ζωντανή από τους παππουδοκεράδες τους για να πορευτούν με σταθερά βήματα στο μέλλον φτιάχνοντας τον δικό τους κόσμο φωτεινότερο του προγενέστερου!
Συνάντησα σ’ αυτή μου την διαδρομή για καταγραφή τέτοιων φωτεινών εικόνων τον κο Γιώργο Συγκελάκη στρατηγό ε.α. και τ. πρόεδρο του Εποπτικού Συμβουλίου Του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Αγ. Μαρίνας» του οποίου εορτάσαμε τα 75 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του για να μας πει την ιστορία αυτού του Συνεταιρισμού. Ο ίδιος βίωσε ως μικρό παιδί που συμμετείχε στις εργασίες λειτουργίας του Ελαιουργικού εργοστασίου.
Χειμαρρώδης ο λόγος του και άκρως ενημερωτικός:
«Το εργοστάσιο, όπως έχετε αντιληφθεί, ευρίσκεται στην διασταύρωση των δρόμων Πετροκεφαλίου – Ματάλλων & Σίβα – Φαιστού.
Η επιλογή του χώρου αυτού , δεν έγινε τυχαία, γιατί το εργοστάσιο είναι χτισμένο σ΄ένα χώρο της Δυτικής Μεσαράς, που πραγματικά εξυπηρετούσε και εξυπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο, τα επτά χωριά που βρίσκονται περιμετρικά Σίβας, Πιτσίδια, Καμηλάρης, Αγ. Ιωάννης Φαιστού, Πετροκεφάλι, Κουσές, Λίσταρος.
Η σκέψη για την δημιουργία του εργοστασίου ξεκίνησε όπως φαίνεται από τα υπάρχοντα στοιχεία στο αρχείο του, το 1938. Όμως η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, δεν επέτρεψε την υλοποίησή της.
Από τότε και μετά οι κάτοικοι της περιοχής λαχταρούσαν την υλοποίηση της για καλύτερες μέρες.
Έτσι οι κάτοικοι των γύρω χωριών αντάλλασσαν γνώμες και προβληματισμούς για την βελτίωση της ζωής τους, σαν βασανισμένοι αγρότες, με μικρό κλήρο γης και κύρια προϊόντα μόνο το λάδι και τα σιτηρά. Ακούστηκαν λοιπόν σκέψεις και καινοτόμες ιδέες όπως:
«Συνένωση», «Συνεταιρισμός» για καλύτερες ημέρες, με καλύτερες τιμές στα προϊόντα τους, με πρόσβαση στα γεωργικά προγράμματα, μέσω των ενώσεων γεωργικών Συνεταιρισμών, με ενιαία οικονομική οντότητα και έτσι η πλειοψηφία συμφώνησε και έγινε ο Συνεταιρισμός.
Πρώτο βήμα ήταν η απόφαση για κατασκευή κοινού ελαιουργείου.
Τα σύγχρονα μηχανήματα θα έδιναν, περισσότερο και καλύτερο λάδι, και ο αλευρόμυλος που θα κατασκευαζόταν στον χώρο του ελαιουργείου, θα άλεθε τα σιτηρά της περιοχής.
Εκλέγεται λοιπόν το πρώτο Συμβούλιο από αντιπροσώπους των γύρω χωριών, καθώς και Πρόεδρος. Πρώτος Πρόεδρος εκλέγεται ο γιατρός Γεώργιος Πρατικάκης, ο οποίος και παραιτείται σχεδόν αμέσως λόγω διαφωνίας του, για το υψηλό επιτόκιο του δανείου, που θα έπαιρνε ο Συνεταιρισμός, από την Αγροτική Τράπεζα.
Στη θέση του αναλαμβάνει νέος Πρόεδρος ο επίσης γιατρός, Χαράλαμπος Καπελάκης και με συμβούλους, ένα μέλος από κάθε χωριό.Συγκεκριμένα από τον Σίβα ανέλαβε ο Αριστοτέλης Σκουντάκης, από τα Πιτσίδια ο Κωστής του Σφακογληγόρη, από τον Καμηλάρι ο Βιτσαντώνης, από το Πετροκεφάλι ο Κανακάρηςκαι αργότεραο γιατρός ο Μιχελινάκης και από τον Κουσέ ο Κωνσταντίνος Παπαδάκης.
Η αρχική χρηματοδότηση έγινε από την Αγροτική Τράπεζα με δάνειο ύψους 500.000 δρχ. Αγοράστηκε αρχικά το οικόπεδο από τους Μανώλη Αργυράκη και Φίλιππο Καραλάκη εμβαδού τεσσάρων στρεμμάτων, περίπου.
Τα σχέδια των κτιρίων του εργοστασίου έβγαλε ένας φίλος του μηχανικού Αλέκου Μανιδάκη, μηχανικός επίσης,ονόματιΒλαχούτσης, ο οποίος επέβλεπε και την κατασκευή του. Τεχνίτες [χτίστες] χρησιμοποιήθηκαν από την Κάρπαθο.
Στη συνέχεια αγοράστηκαν τα πρώτα μηχανήματα με κυριότερο την ντιζελομηχανή, η οποία έδιδε κίνηση στα υπόλοιπα επί μέρους μηχανήματα [πέτρα, άλεσης ελιών, πιεστήριοκλπ]. Το εργοστάσιο άρχισε να λειτουργεί αρχές της δεκαετίας 1950.
Το παραγόμενο από το εργοστάσιο λάδι ήταν καλύτερης ποιότητας απόδοσης ελιών και υψηλότερης τιμής.
Συγχρόνως έδωσε και αρκετές θέσεις εργασίας στους νέους της περιοχής. Ακόμη με την βοήθεια της Ένωσης Μεσαράς της οποίας ως Συνεταιρισμός έγινε μέλος, εξασφάλισε οικονομικά αγροτικά εφόδια προς όφελος των Μετόχων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή,τη δεκαετία του 1950 και μετά, ο διευθυντής της Ένωσης Μεσαράς ήταν ο Στέφανος Πρατικάκης, ο οποίος και συνέβαλε αποφασιστικά στην επιτυχία του Συνεταιρισμού κατά τα πρώτα στάδια λειτουργίας του.
Το δάνειο της Τράπεζας άρχισε να ξεπληρώνεται από τις μετοχές που πήραν οι κάτοικοι των γύρω χωριών. Η τιμή κάθε μετοχής ήταν 300 δραχμές ή 30 οκά δες λάδι το χρόνο και για 5 χρόνια από τα έσοδα άλεσης [κάρτο].
Κυριότεροι σταθμοί εκσυγχρονισμού του εργοστασίου
Α.Αντικατάσταση του ντιζελοκινητήρα με ηλεκτροκινητήρα στο τέλος της δεκαετίας του 1960 με την έλευση του ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή.
Β.Εγκατάσταση του πρώτου ντικάρτερ το 1983 – ‘84 το οποίο άλλαξε παντελώς τον τρόπο λειτουργίας του εργοστασίου καθώς αντικαταστάθηκαν τόσο οι μποξάδες, όσο και το πιεστήριο.Αυτό είχε ως συνέπεια την σημαντική μείωση των εργατικών χεριών για τη λειτουργία του εργοστασίου και ως εκ τούτου τον περιορισμό των εξόδων λειτουργίας του.
Γ. Μερικός εκσυγχρονισμός του εργοστασίου έγινε τα πρώτα χρόνια του 2000 με αντικατάσταση των σκαφών ζύμης και την ανανέωση ηλεκτρικούδικτύου.
Δ. Τέλος, η τελευταία δεκαετία μπορεί να χαρακτηριστεί ως περίοδος οικονομικής ανάταξης του Συνεταιρισμού καθώς και βελτίωσης του μηχανολογικού εξοπλισμού και των κτιριακών εγκαταστάσεων.
Δυσχέρειες που αντιμετώπισε ο Συνεταιρισμός και πώς αντιμετωπίστηκαν
Α.Την πενταετία 1975 – 1980 παρουσιάστηκε μεγάλο πρόβλημα σε ότι αφορά την έλλειψη εργατών για τη λειτουργία του εργοστασίου λόγω απασχόλησής τους στα θερμοκήπια. Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε μερικώς με την εθελούσια εργασία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου.
Β. Αργότερα στις αρχές του 2000, όπως προαναφέρθηκε, έγινε μερικός εκσυγχρονισμός σε μηχανήματα και εγκαταστάσεις του εργοστασίου [σκάφες], ηλεκτρική εγκατάσταση και άλλα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν αυξημένες ανάγκες δανεισμού που ως Συνεταιρισμός αδυνατούσε να εκπληρώσει. Συνέπεια της παραπάνω κατάστασης ήταν αρκετοί μέτοχοι να αποχωρήσουν από τονΣυνεταιρισμό περιορίζοντας αρκετά τα έσοδά του.
Γ.Εξαιτίας αυτού και όχι μόνο, ο Συνεταιρισμός το 2010 –‘12 κινδύνευσε να διαλυθεί τελείως ακολούθησε οργανωμένη προσπάθεια των νέων συμβουλίων που εξελέγησαν Διοικητικό Συμβούλιο και Εποπτικό και με στοχευμένες, επίπονες χρονοβόρες προσπάθειες κατάφεραν να ξαναδώσουν ζωή στο Συνεταιρισμό και συγκεκριμένα:
1.Έγινε ρύθμιση του χρέους στην Τράπεζα Πειραιώς.
2.Πληρώθηκαν ή ξεκαθαρίστηκαν διάφορα άλλα χρέη προς τρίτους.
- Και το βασικότερο βρέθηκαν νέοι πόροι εσόδων,όπως ανάληψη της δακοκτονίας της περιοχής από τον Συνεταιρισμό, οργάνωση ομάδας παραγωγών και άλλα.
Στη συνέχεια σχεδίασε τη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό των μηχανημάτων. Παράλληλα σχεδιάζει οργανώνει και υλοποιεί σιγά – σιγά τη λειτουργία Ελαιουργικού Μουσείου,Αίθουσας παλαιών επαγγελμάτων καθώς και ΑίθουσαΥφαντικής.
Οι παραπάνω δράσεις όταν ολοκληρωθούν, θα συνδυαστούν τόσο με αυξημένη επισκεψιμότητα στους χώρους, όσο και με τη λειτουργία εκθέσεως πωλήσεως ποιοτικού λαδιού, προς όφελος των Μετόχων.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσω, ότι για τον εμπλουτισμό τόσο του Ελαιουργικού Μουσείου, όσο και των παλαιών επαγγελμάτων, βρήκαμε συμπαραστάτες, στην προσπάθειά μας αυτή τους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο και τους ευχαριστούμε πολύ.
Την τελευταία χρονική περίοδο γίνεται προσπάθεια χρηματοδότησης υποστέγου για το Ελαιουργικό Μουσείο, από την Περιφέρεια και αισιοδοξούμε ότι θα τα καταφέρουμε.
Στόχοι του Συνεταιρισμού
Α.Όπως προαναφέραμε έχουν ήδη επιτευχθεί οι παρακάτω κύριοι στόχοι:
- Συντήρηση κτιριακών εγκαταστάσεων και μηχανημάτων.
- Οργάνωση Ομάδας Παραγωγών
- Έναρξη οργάνωσης Μουσειακών χώρων [Ελαιουργικού Μουσείου – Αίθουσας παλαιών επαγγελμάτων,Αίθουσα Υφαντικής τέχνης για τη λειτουργία αντίστοιχου σχολείου για νέες και νέους της περιοχής.
Β. Παράλληλα με τους παραπάνω στόχους ο Συνεταιρισμός έχει αρχίσει σιγά σιγά να υλοποιεί ορισμένες μικρο επενδύσεις όπως:
- Την αγορά ενός καταστροφέα κλαδιών.
- Την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στην οροφή του κτιρίου του εργοστασίου με σοβαρό οικονομικό όφελος.
- Και το βασικότερο, την αγορά φέτος ενός σύγχρονου Dicarter.
Γ. Με βάση τόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διαθέτει το εργοστάσιο [θέση, έκταση, ασφάλεια και προοπτική] σχεδιάζει και τους παρακάτω μέσο- μακροπρόθεσμους στόχους:
- Προμήθεια και εγκατάσταση ενός εμφιαλωτηρίου λαδιού [υπάρχει κενή αποθήκη γι αυτό, στον χώρο του εργοστασίου.
- Χρηματοδότηση υπόστεγου για το Ελαιουργικό Μουσείο.
- Δημιουργία έκθεσης πωλήσεως ποιοτικού λαδιού προς όφελος των μετόχων [υπάρχει αντίστοιχος χώρος εντός του εργοστασίου].
- Δημιουργία κυλικείου για την εξυπηρέτηση εργαζομένων, επισκεπτών, πελατών του εργοστασίου.
- Οργάνωση επισκεψιμότητας των χώρων του εργοστασίου
- Οργάνωση και διεξαγωγή ορισμένων πολιτιστικών εκδηλώσεων από τους νέους της περιοχής σε συνεργασία με τον Συνεταιρισμό της αγίας Μαρίνας και τους πολιτιστικούς συλλόγους όπως συναυλίες, ομιλίες, εκθέσεις και λοιπά.Ήδη έχουμε αρχίσει συνεργασία με τους πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής την οργάνωση και αργότερα τη λειτουργία σχολείου Υφαντικής για τους νέους.
- Τέλος, βρισκόμαστε στο στάδιο διερεύνησης και εξεύρεσης κατάλληλου προσώπου, το οποίο θα αναλάβει τη διεύθυνση όλων των δραστηριοτήτων του Συνεταιριστικού Εργοστασίου.
- Για την κάλυψη των παραπάνω δραστηριοτήτων θα δημιουργηθούν 2-3 θέσεις εργασίας επιπλέον, υπόψη ότι η επίτευξη των παραπάνω στόχων θα αναβαθμίσει στο μέγιστο το Συνεταιριστικό Εργοστάσιο προς όφελος των πελατών, επισκεπτών, εργαζομένων και Μετόχων.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω καταρχήν την Περιφέρεια για την οικονομική ενίσχυση της εκδήλωσης για τα 75 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του Αγροτικού Συνεταιρισμού συγκεκριμένα για την συναυλία του ΓιάννηΚασσωτάκη, τους Πολιτιστικούς συλλόγους των γύρω χωριών για την συμμετοχή τους και την από κοινού οργάνωση της εκδήλωσης αυτής που έλαβε χώρα στις 21 Σεπτεμβρίου 2024, καθώς και όλους όσοι μας βοήθησαν στην προετοιμασία και την πραγματοποίηση της.
Ιδιαίτερα ευχαριστώ τους συνεργάτες μου στο Διοικητικό και Εποπτικό συμβούλιο για την προσφορά τους τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης οικονομικής θέσης του Συνεταιρισμού, τότε που ορισμένα μέλη μετέφεραν τις ελιές με τα αυτοκίνητά τους αφιλοκερδώς!Να ευχαριστήσω ακόμα τα μέλη φίλων του Μουσείου για την προετοιμασία της εκδήλωσης και ιδιαίτερα τις γυναίκες που ανταποκρίθηκαν απόλυτα θα ήταν παράληψή μου αν δεν ευχαριστούσα την αρχιτέκτονα ΜαρίαΠρατικάκη που αφιλοκερδώς συνέταξε 2 μελέτες για το Ελαιουργικό Μουσείο και την αίθουσα παλαιών επαγγελμάτων.
Στο σημείο αυτό ήθελα να επισημάνω συμπερασματικά ότι οι συνεταιρισμοί και ομάδες παραγωγών ενώ είχαν ανοδική πορεία δεν υποστηρίχθηκαν ανάλογα από την πολιτεία συγκεκριμένα τρία χρόνια οι παραπάνω δυο μελέτες δεν έχουν χρηματοδοτηθεί παρά τη θετική θέση του κ.Περιφερειάρχη!Οι πατεράδες και οι παππούδες για τους νεότερους, μας κληροδότησαν τον χώρο αυτό με πολλαπλά θετικά στοιχεία για σήμερα και ευνοϊκές προοπτικές για το αύριο, έχουμε λοιπόν την υποχρέωση όχι μόνο να τον διατηρήσουμε αλλά και να τον βελτιώσουμε!
Θα πρέπει όμως παράλληλα να παρατηρήσουμε ότι η περιοχή αν και διακρίνεται για την τουριστική, οικονομική, ιστορική και θρησκευτική της αξία είναι σχετικά παραμελειμένη [οι δρόμοι, η ύδρευση, η αποχέτευση κόμβοι, μικρά φράγματα] για τα οποία αν και ανομβρία πλήττει ιδιαίτερα την περιοχή τίποτα δεν έχει γίνει ή έστω σχεδιαστεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια.
Ο χώρος λοιπόν του εργοστασίου, εκτός από τις πολλαπλές χρήσεις που προσφέρεται [ομιλίες, συναυλίες, εκθέσεις και λοιπά] μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιπλέον και για συγκεντρώσεις, συζητήσεις, προβληματισμούς και διεκδικήσεις των νέων για θέματα της περιοχής».
Ως κατακλείδα δεν μπορώ παρά να αναφερθώ στον μεγάλο Κρητικό Ν. Καζαντζάκη: Το πρώτο σου χρέος, εκτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο παιδί σου τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει!
Γιώργος-Συγκελάκης
AIΘΟΥΣΑ ΥΦΑΝΤΙΚΗΣ
Η προετοιμασία για την ελαιουργική περίοδο
Ελαιουργικό εργοστάσιο εσωτερικό
Ο αποθηκευτικός χώρος λαδιού
Το νέο Dicarter δεξιά
Εύα Καπελλάκη – Κοντού [Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος & ραδιοφωνική παραγωγός]
