Τι αλλάζει στις κληρονομιές: Μπαίνουν «ρήτρες» για διαθήκες, κληρονόμους, αποποιήσεις

Το νέο κληρονομικό δίκαιο, που αναμένεται να παραδοθεί την ερχόμενη εβδομάδα στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης από την Ομάδα Εργασίας, φέρνει μια δέσμη προθεσμιών–κλειδιών που θωρακίζουν τους κληρονόμους και διασφαλίζουν την υλοποίηση της τελευταίας βούλησης του διαθέτη. Η συνολική μεταρρύθμιση εισάγει σημαντικές αλλαγές σε ένα πεδίο με βαθύ κοινωνικό και οικονομικό αποτύπωμα.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται κρίσιμες ρυθμίσεις για τον χρόνο δημοσίευσης ιδιόγραφων διαθηκών, την αποποίηση κληρονομιάς, τις προϋποθέσεις αναγνώρισης δικαιωμάτων σε συντρόφους εκτός γάμου, αλλά και τις υποχρεώσεις φροντιστών που διεκδικούν μερίδιο λόγω παροχής υπηρεσιών φροντίδας.

Η μεταρρύθμιση εισάγει παράλληλα, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, τον θεσμό των κληρονομικών συμβάσεων, εργαλείο που στοχεύει στη συγκράτηση του κατακερματισμού των περιουσιών και στην απρόσκοπτη λειτουργία οικογενειακών επιχειρήσεων μετά τον θάνατο του ιδιοκτήτη τους. Ανάμεσα στις προβλέψεις ξεχωρίζει η διαδικασία διαχωρισμού της κληρονομικής περιουσίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου, προστατεύοντάς τον από χρέη που συχνά αγνοούσε ότι υπήρχαν.

Οι νέοι κανόνες ορίζουν σαφείς χρονικούς φραγμούς: από την υποχρέωση άμεσης εμφάνισης και δημοσίευσης ιδιόγραφης διαθήκης μέχρι την απαίτηση γραφολογικής πραγματογνωμοσύνης όταν αυτή εμφανίζεται δύο χρόνια μετά τον θάνατο του διαθέτη. Καθορίζεται επίσης το πλαίσιο εγκυρότητας διαθηκών που συντάσσονται σε νοσοκομεία ή μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, όταν κληροδοτείται περιουσία σε προσωπικό των δομών αυτών, με σκοπό την αποτροπή καταχρήσεων. Θεσπίζονται ακόμη κανόνες για τη διεκδίκηση δικαιωμάτων από συντρόφους σε ελεύθερη ένωση, με κατώτατο όριο συμβίωσης τους τρεις μήνες ή χωρίς χρονικό περιορισμό εφόσον υπάρχουν κοινά παιδιά.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στις προθεσμίες αποποίησης της κληρονομίας, που για τους περισσότερους κληρονόμους ορίζονται στους τέσσερις μήνες, ενώ για όσους έχουν κατοικία στο εξωτερικό επεκτείνονται στον έναν χρόνο. Παράλληλα τίθενται κανόνες για την παραγραφή αξιώσεων νόμιμης μοίρας, την κληροδοσία σε φροντιστές που υποστήριξαν ουσιαστικά τον διαθέτη τουλάχιστον έξι μήνες στα τελευταία τρία έτη της ζωής του, τη διαδικασία διορισμού εκκαθαριστή, τις αναγγελίες απαιτήσεων και την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης της κληρονομίας.