SOS για το Δημογραφικό: Ο πληθυσμός μειώθηκε κατά σχεδόν 500.000 άτομα

Το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας προειδοποιεί ότι τις επόμενες τρεις δεκαετίες η μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας θα συνεχιστεί, συνοδευόμενη από την προοδευτική γήρανσή του, ενώ το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων θα παραμένει αρνητικό.

Στην ανάλυση με τίτλο «Δημογραφικό και υπογεννητικότητα στην Ελλάδα σήμερα: δημογραφικές αδράνειες και κοινωνικές προκλήσεις», η Ιφιγένεια Κοκκάλη, επίκουρη καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου, επισημαίνει την «κατάρρευση» των γεννήσεων: το 2023 καταγράφηκαν μόλις 72,3 χιλιάδες γεννήσεις, δηλαδή περίπου οι μισές σε σχέση με τον μέσο ετήσιο αριθμό της περιόδου 1951-1970.

«Οι αιτίες αυτής της μείωσης δεν περιορίζονται στη δημογραφία, αλλά αντικατοπτρίζουν ευρύτερες κοινωνικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες», τονίζεται στην ανάλυση. 

Μείωση πληθυσμού κατά σχεδόν 500.000 άτομα

Μεταξύ 2011 και 2024, τα φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις μείον θάνατοι) παραμένουν αρνητικά, και σε συνδυασμό με τα επίσης αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια, οδήγησαν σε μείωση του πληθυσμού κατά σχεδόν μισό εκατομμύριο άτομα.

Η Ελλάδα καταγράφει σήμερα έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη διαγενεακή γονιμότητα να κυμαίνεται στα 1,3-1,4 παιδιά ανά γυναίκα (γενιές γύρω στο 1980), πολύ κάτω από το όριο αναπαραγωγής των 2,07 παιδιών ανά γυναίκα. Παράλληλα, σχεδόν το 23% των κατοίκων είναι άνω των 65 ετών, ενώ το 2023 οι ηλικίες άνω των 65 ξεπέρασαν κατά περίπου 1 εκατομμύριο τα παιδιά 0-14 ετών. Την ίδια στιγμή, τα ποσοστά ατεκνίας αυξάνονται, επηρεάζοντας περίπου 1 στα 5 άτομα των γενεών γύρω από το 1980. 

Πότε ξεκίνησε η μείωση του πληθυσμού

Η κυρία Κοκκάλη υπενθυμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η πτώση του πληθυσμού άρχισε το 2011, καθώς η προηγούμενη μαζική είσοδος αλλοδαπών (1991-2010) είχε δημιουργήσει θετικό μεταναστευτικό ισοζύγιο 795 χιλιάδων ατόμων. Η άφιξη κυρίως νέων σε αναζήτηση εργασίας συνέβαλε στην επιβράδυνση της γήρανσης, στην αύξηση της γεννητικότητας και στη δημογραφική ενίσχυση της χώρας.

Η χρηματοπιστωτική κρίση όμως άλλαξε το σκηνικό: το ισοζύγιο εισόδων-εξόδων έγινε και πάλι αρνητικό. Στη δεκαετία 2011-2021, πολλοί οικονομικοί μετανάστες επέστρεψαν στις χώρες τους, ενώ νέοι Έλληνες 25-45 ετών αποδημούσαν για ευκαιρίες εργασίας στο εξωτερικό. 

«Φυγή» και στεγαστικό

Η ανάλυση αναδεικνύει ότι το δημογραφικό πρόβλημα δεν αφορά μόνο την υπογεννητικότητα, αλλά σχετίζεται με τις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις: η φυγή των νέων και τα προβλήματα στέγασης. Σύμφωνα με το κείμενο, το περιβάλλον ζωής στην Ελλάδα σήμερα ωθεί είτε στην αποδημία είτε στην ατεκνία, γεγονός που επηρεάζει άμεσα τη δυνατότητα περιορισμού της μείωσης του πληθυσμού.

Οι λόγοι φυγής δεν περιορίζονται στην οικονομική κρίση, αλλά περιλαμβάνουν και την αναζήτηση εργασίας αντίστοιχης των σπουδών, την έλλειψη αξιοκρατίας, καθώς και κοινωνικούς όρους διαβίωσης που επιτρέπουν ή περιορίζουν την ανοιχτή, ασφαλή και δυναμική ζωή. Σημαντικό ρόλο παίζει και η στέγαση: η καθυστέρηση της αποχώρησης των νέων από την οικογενειακή εστία, η υψηλή ηλικία γάμου και τεκνοποίησης επηρεάζουν τόσο τον αριθμό παιδιών όσο και την ηλικία απόκτησής τους.