Ριζικές αλλαγές στις κληρονομιές: Τι αλλάζει με τις κληρονομικές συμβάσεις

Μια νέα εποχή στη ρύθμιση και διάθεση της περιουσίας εγκαινιάζει το νομοσχέδιο για το κληρονομικό δίκαιο, που αναμένεται να παρουσιαστεί την επόμενη εβδομάδα από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Για πρώτη φορά εισάγεται ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων, δίνοντας στους πολίτες τη δυνατότητα να καθορίζουν την κληρονομική τους διαδοχή όχι μόνο μέσα από διαθήκη ή γονική παροχή, αλλά και μέσω δεσμευτικών συμφωνιών με τους μελλοντικούς τους κληρονόμους.

Οι παρεμβάσεις αγγίζουν ένα ευρύ φάσμα, από αυστηρότερες ασφαλιστικές δικλείδες για τις ιδιόγραφες διαθήκες και αναπροσαρμογές στα ποσοστά της κληρονομικής μερίδας του ή της συζύγου, έως τη μετατροπή της νόμιμης μοίρας σε ενοχική αξίωση αποζημίωσης και τη θεσμική αναγνώριση κληρονομικών δικαιωμάτων σε μακροχρόνιους συντρόφους εκτός γάμου. Στο επίκεντρο βρίσκεται η εισαγωγή των κληρονομικών συμβάσεων, θεσμός που εφαρμόζεται ήδη σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη και φιλοδοξεί να δώσει λύσεις σε χρόνιες παθογένειες και συγκρούσεις που προκύπτουν σε οικογενειακές περιουσίες.

Με την κληρονομική σύμβαση, ο διαθέτης θα μπορεί, όσο βρίσκεται εν ζωή, να διαπραγματεύεται και να συμφωνεί με τους κληρονόμους του το ακριβές μερίδιο που θα λάβει ο καθένας. Η συμφωνία θα υπογράφεται ενώπιον συμβολαιογράφου, θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα και δεν θα μπορεί να ανακληθεί μονομερώς, εκτός εάν ο κληρονόμος διαπράξει σοβαρό παράπτωμα, όπως κακούργημα. Το νέο σύστημα υπόσχεται μεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση σύνθετων περιουσιακών συνόλων, μεταξύ των οποίων και οικογενειακές επιχειρήσεις, επιτρέποντας τον έγκαιρο και ασφαλή προγραμματισμό της επόμενης μέρας.

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι ο κληρονομούμενος μπορεί να επιλέξει το εφαρμοστέο δίκαιο που θα διέπει τη σύμβαση, ακόμη και αν αυτό δεν είναι το ελληνικό, ενώ για πρώτη φορά επιτρέπει την κοινή διάθεση περιουσίας από περισσότερα πρόσωπα, δυνατότητα που μέχρι σήμερα δεν ήταν συμβατή με τον αυστηρά προσωπικό χαρακτήρα της διαθήκης. Παράλληλα, η σύμβαση θα μπορεί να περιλαμβάνει αντιπαροχή υπέρ του διαθέτη, με δικαίωμα υπαναχώρησης σε περίπτωση μη τήρησης των συμφωνημένων υποχρεώσεων από τον αντισυμβαλλόμενο.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στη νομική συνοχή του συστήματος. Η κληρονομική σύμβαση θα υπερισχύει κάθε προηγούμενης διαθήκης που έρχεται σε αντίθεση με τα συμφωνημένα, ενώ οποιαδήποτε νεότερη διαθήκη ή σύμβαση δεν θα παράγει έννομα αποτελέσματα εάν αντιβαίνει στις ήδη δεσμευτικές ρυθμίσεις της κληρονομικής σύμβασης. Ο διαθέτης διατηρεί την ελευθερία να διαθέτει την περιουσία του όσο ζει, εκτός εάν έχει συμφωνηθεί διαφορετικά, με ειδικές προβλέψεις για την αποτροπή ζημιογόνων χαριστικών μεταβιβάσεων που μπορεί να θίξουν τον τιμώμενο κληρονόμο.

Το σχέδιο νόμου ρυθμίζει επίσης τις περιπτώσεις ακύρωσης των συμβάσεων λόγω πλάνης, απάτης ή απειλής, τον τρόπο δημοσίευσης, καθώς και τις απαιτήσεις τύπου για ανάκληση σε περίπτωση παραπτώματος. Τέλος, κηρύσσει άκυρες τις υποσχετικές συμφωνίες που περιορίζουν παράνομα την ελευθερία κάποιου να συντάσσει ή να ανακαλεί διαθήκη, εκτός αν από τη βούληση των μερών προκύπτει ότι επρόκειτο για ουσιαστική κληρονομική σύμβαση αιτία θανάτου.

Πηγή: dnews.gr