Πώς η κλιματική αλλαγή απειλεί τους εργαζόμενους – Απαιτούνται λύσεις

Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή περνάει μέσα από την ενίσχυση των εργασιακών δικαιωμάτων, υποστηρίζει η ΕΤUI, το ερευνητικό ινστιτούτο της Eυρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC).

Καθώς η κλιματική αλλαγή επιδεινώνεται, τα νέα εργασιακά μέτρα της Ισπανίας θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως πανευρωπαϊκό παράδειγμα για την προστασία των εργαζομένων από γεγονότα που δεν είναι πλέον τόσο απρόβλεπτα.

Καθώς μας αποχαιρετά το 2024, το πιο θερμό έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στη σύγχρονη ιστορία, ο πλανήτης μετράει τις πληγές του από τα ακραία – αλλά όχι αναπάντεχα – καιρικά φαινόμενα και τις φυσικές καταστροφές που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή: Δασικές πυρκαγιές, έντονη ξηρασία και λειψυδρία, παρατεταμένοι καύσωνες σε όλη την Ευρώπη και φονικές πλημμύρες, με πιο πρόσφατες αυτές στην Ισπανία. Γεγονότα που στοίχησαν τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους οδήγησαν στον εκτοπισμό ολόκληρων κοινοτήτων, είχαν τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Καμπανάκι για την κλιματική αλλαγή από τα συνδικάτα

Τα ευρωπαϊκά συνδικάτα χτυπάνε το καμπανάκι στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, για να εντείνουν τις προσπάθειες όχι μόνο για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της.

Μια κρίσιμη πτυχή που απαιτεί προσοχή είναι ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στους χώρους εργασίας, ιδίως όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας – ΙLO – έχει εκδώσει ειδική έκθεση για τους εργασιακούς κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή: Η υπερβολική ζέστη, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η  υπεριώδης ακτινοβολία, η ατμοσφαιρική ρύπανση στο χώρο εργασίας, ακομα και οι επιδημικές ασθένειες που μεταδίδονται μέσω ξενιστών όπως τα παράσιτα και τα μολυσμένα έντομα, οδηγούν σε δεκάδες χιλιάδες θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως.

Για παράδειγμα, μόνο η έκθεση σε ακραία ζέστη, επηρεάζει πάνω από 2,41 δισεκ. εργαζομένους παγκοσμίως και  συνδέεται με τουλάχιστον 22,85 εκατομμύρια εργατικά ατυχήματα και 18.970 εργατικά δυστυχήματα.

Ζητείται ασπίδα προστασίας

Η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, και τις συνέπειές της, απαιτεί την ανάπτυξη ενός ισχυρού δικτύου νομικής προστασίας για τους εργαζόμενους, τονίζει η ανάλυση της  ETUI.

Η Ισπανία εισάγει την αμειβόμενη «κλιματική άδεια » διάρκειας έως και τεσσάρων ημερών, με δυνατότητες παράτασης

Ως θετικό παράδειγμα αναφέρουν την αντίδραση της Ισπανίας στις καταστροφικές πλημμύρες του περασμένου μήνα: Με διάταγμα η κυβέρνηση θέσπισε μια «εργασιακή ασπίδα» που περιλαμβάνει τόσο έκτακτα μέτρα, αποζημίωσης και κοινωνικής ασφάλισης για τους πληγέντες εργαζόμενους, αλλά και μόνιμες ρυθμίσεις για αντίστοιχα μελλοντικά γεγονότα. Πρόκειται για μια προσέγγιση που αξίζει να εξεταστεί ευρύτερα από την ΕΕ.

Το ισπανικό παράδειγμα

Οι τέσσερις μόνιμες διατάξεις του ισπανικού κανονισμού αντιπροσωπεύουν σημαντική πολιτική πρόοδο, αναδεικνύοντας τον ουσιαστικό ρόλο των εργασιακών δικαιωμάτων, της κοινωνικής προστασίας, της συμμετοχής των εργαζομένων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Πρώτον, ο κανονισμός εισάγει την αμειβόμενη «κλιματική άδεια » διάρκειας έως και τεσσάρων ημερών, με δυνατότητες παράτασης, η οποία εφαρμόζεται όταν οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στον χώρο εργασίας τους λόγω εντολών των δημόσιων αρχών ή σοβαρών κινδύνων που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες.  Δεύτερον, οι εργοδότες οφείλουν να ενημερώνουν τους εργαζομένους σχετικά με τις προειδοποιήσεις καταστροφών και δυσμενών καιρικών συνθηκών, σε ευθυγράμμιση με τα υφιστάμενα πρωτόκολλα ενημέρωσης και διαβούλευσης για την υγεία και την ασφάλεια.

Συλλογικές διαπραγματεύσεις

Τρίτον, ο κανονισμός επιβάλλει περαιτέρω την υιοθέτηση, μέσω συλλογικών συμβάσεων, σχεδίων δράσης που ενσωματώνουν ειδικά μέτρα πρόληψης κινδύνων για φυσικές καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα. Αν και το ακριβές πεδίο εφαρμογής αυτών των σχεδίων μένει να καθοριστεί, η διάταξη θεωρείται σημαντική διότι τονίζει τον καθοριστικό ρόλο των συνδικάτων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στους χώρους εργασίας.

Εργασιακή «κλιματική» πολιτική

Τέλος, η κυβέρνηση δεσμεύεται να αναπτύξει ολοκληρωμένη ρύθμιση για την προστασία των εργαζομένων από κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή εντός δώδεκα μηνών – κάτι πρωτοφανές στην Ευρώπη. Ενώ ορισμένες χώρες έχουν εφαρμόσει περιορισμένα μέτρα, όπως ο προσωρινός περιορισμός της εργασίας σε εξωτερικούς χώρους κατά τη διάρκεια ακραίων θερμοκρασιών τον Ιούνιο στην Ελλάδα, κανένα ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο δεν αντιμετωπίζει επί του παρόντος τους κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα.

Τα επόμενα βήματα

Ο διάλογος σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα δικαιώματα των εργαζομένων στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, έχει επικεντρωθεί κυρίως στις επιπτώσεις των κλιματικών πολιτικών στις βιομηχανίες και τις θέσεις εργασίας. Ένα παράδειγμα είναι η κοινωνικά δίκαιη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Το διάταγμα της Ισπανίας για την προστασία της εργασίας από τους κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, είναι ένα κρίσιμο νέο βήμα, και πρέπει να αποτελέσει καταλύτη για τη χάραξη μιας ευρύτερης στρατηγικής, υπογραμμίζει η ΕΤUI.

Η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία αντιμετωπίζει τους κινδύνους αυτούς με περιορισμένο και αποσπασματικό τρόπο. Δεν προστατεύει επαρκώς πολλούς εργαζόμενους που είναι πιο ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή και δεν προσδιορίζει ρητά πώς συνδέονται οι εργασιακοί κίνδυνοι με την κλιματική αλλαγή.

Τα συνδικάτα διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην προστασία των εργαζομένων κατά τη διάρκεια των πλημμυρών στην Ισπανία. Γενικότερα, τα συνδικάτα -συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC)- έχουν υποστηρίξει σταθερά την ενίσχυση της προστασίας από τους κλιματικούς κινδύνους.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ και των κρατών μελών πρέπει να δράσουν αποφασιστικά με ολοκληρωμένο σχέδιο, αντί να περιμένουν την επόμενη καταστροφή, καταλήγει η ανάλυση της ETUI.