Πάρκινσον: Ελπίδα για διάγνωση 20 χρόνια πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ σε συνεργασία με συναδέλφους τους από τρία μεγάλα ισραηλινά ιατρικά κέντρα ανέπτυξαν μια νέα μέθοδο πρώιμης διάγνωσης της νόσου του Πάρκινσον.

Η μέθοδος αυτή που ανιχνεύει τις συσσωματώσεις μιας πρωτεΐνης – της α-συνουκλεΐνης – οι οποίες αποτελούν «σήμα κατατεθέν» της Πάρκινσον επιτρέπει τη διάγνωση της νόσου ως και 20 χρόνια πριν από την εμφάνιση των πρώτων κινητικών συμπτωμάτων. Μια τέτοια πρώιμη διάγνωση αναμένεται να διευκολύνει τη θεραπεία ή και την πρόληψη της νόσου του Πάρκινσον που σήμερα είναι ουσιαστικά ανίατη.

Η νόσος του Πάρκινσον είναι η δεύτερη σε συχνότητα εμφάνισης νευροεκφυλιστική νόσος στον κόσμο μετά τη νόσο Αλτσχάιμερ

Η καινοτόμος προσέγγιση των ισραηλινών ερευνητών βασίζεται σε μικροσκοπία πολύ υψηλής ανάλυσης σε συνδυασμό με υπολογιστική ανάλυση, γεγονός που επιτρέπει την ακριβή «χαρτογράφηση» των συσσωματωμάτων σε ό,τι αφορά τη σύσταση και τη δομή τους. Οπως ανέφεραν οι ερευνητές σε δημοσίευσή τους στο επιστημονικό περιοδικό «Frontiers in Molecular Neuroscience», «η μέθοδός μας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό των πρώιμων σημαδιών της Πάρκινσον και να επιτρέψει την προληπτική θεραπεία νέων ατόμων υψηλού κινδύνου για εμφάνιση της νόσου αργότερα στη ζωή τους. Στο μέλλον η τεχνολογία αυτή θα μπορεί να προσαρμοστεί ώστε να χρησιμοποιείται για την πρώιμη διάγνωση και άλλων νευροεκφυλιστικών νόσων, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ».

8,5 εκατομμύρια άτομα με Πάρκινσον παγκοσμίως

Οπως ανέφερε ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας καθηγητής Ούρι Ασέρι από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ «η νόσος του Πάρκινσον είναι η δεύτερη σε συχνότητα εμφάνισης νευροεκφυλιστική νόσος στον κόσμο μετά τη νόσο Αλτσχάιμερ – σήμερα ζουν παγκοσμίως περί τα 8,5 εκατομμύρια άτομα με Πάρκινσον. Η νόσος χαρακτηρίζεται από καταστροφή των ντοπαμινεργικών νευρώνων – των νευρώνων δηλαδή που παράγουν ντοπαμίνη  – στη μέλαινα ουσία του εγκεφάλου».

Διάγνωση σε πολύ πρώιμο στάδιο

Ο καθηγητής εξήγησε ότι σήμερα η διάγνωση της Πάρκινσον βασίζεται κατά κύριο λόγο στα κλινικά συμπτώματα όπως οι τρόμοι και τα προβλήματα στη βάδιση. Ωστόσο αυτά τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται σε σχετικώς προχωρημένο στάδιο της νόσου, όταν το 50% ως και 80% των ντοπαμινεργικών νευρώνων στη μέλαινα ουσία έχει ήδη καταστραφεί. Ως εκ τούτου οι διαθέσιμες θεραπείες είναι αρκετά περιορισμένες σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητά τους και στοχεύουν μόνο τα κινητικά προβλήματα. «Στη μελέτη μας παρουσιάζουμε την ανάπτυξη ενός εργαλείου που επιτρέπει τη διάγνωση της Πάρκινσον σε ένα πολύ πιο πρώιμο στάδιο, όταν είναι ακόμη θεραπεύσιμη και μπορεί να προληφθεί η εξέλιξή της».

Οι επικεφαλής της νέας μελέτης από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ: ο καθηγητής Ούρι Ασέρι και η υποψήφια διδάκτορας Οφίρ Σαντέ (Tel Aviv University)

Η υποψήφια διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ Οφίρ Σαντέ που εργάζεται στο εργαστήριο του καθηγητή Ασέρι σημείωσε ότι ένα από τα «σήματα κατατεθέντα» της Πάρκινσον είναι ο κυτταρικός θάνατος ο οποίος είναι το αποτέλεσμα συσσωματώσεων της πρωτεΐνης α-συνουκλεΐνης εντός των κυττάρων. «Η πρωτεΐνη αυτή αρχίζει να δημιουργεί συσσωματώσεις περί τα 15 χρόνια πριν από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων ενώ τα κύτταρα αρχίζουν να χάνονται 5-10 χρόνια πριν από τη διάγνωση. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε στη διάθεσή μας ένα μεγάλο χρονικό παράθυρο της τάξεως των 20 ετών για διάγνωση και πρόληψη, προτού εμφανιστούν συμπτώματα. Αν καταφέρουμε να εντοπίσουμε αυτή τη διαδικασία σε πρώιμο στάδιο, σε άτομα 30, 40 ή 50 ετών, ίσως μπορέσουμε να αποτρέψουμε την περαιτέρω συσσώρευση της πρωτεΐνης και τον κυτταρικό θάνατο». 

Ανάλυση της Πάρκινσον στο… δέρμα

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι συσσωματώσεις της α-συνουκλεΐνης εμφανίζονται και σε άλλα σημεία του οργανισμού εκτός από τον εγκέφαλο, όπως το δέρμα και το πεπτικό σύστημα. Στη νέα μελέτη οι ερευνητές εξέτασαν βιοψίες δέρματος επτά ασθενών με Πάρκινσον και αντίστοιχου αριθμού ατόμων χωρίς τη νόσο (τα δείγματα προέρχονταν από τρία ιατρικά κέντρα και συγκεκριμένα τα Sheba, Ichilov, και Meir).

Η καινοτόμος τεχνική

Η κυρία Σαντέ περιέγραψε ότι τα δείγματα εξετάστηκαν με ένα μοναδικό μικροσκόπιο στο οποίο εφαρμόζεται η καινοτόμος τεχνική της απεικόνισης υπερ-ανάλυσης σε συνδυασμό με προηγμένη υπολογιστική ανάλυση. «Αυτό μας επέτρεψε να χαρτογραφήσουμε τις συσσωματώσεις και την ακριβή θέση των μορίων της α-συνουκλεΐνης. Οπως ήταν αναμενόμενο, εντοπίσαμε περισσότερες συσσωματώσεις της πρωτεΐνης στα άτομα με Πάρκινσον σε σύγκριση με τα άτομα χωρίς τη νόσο. Εντοπίσαμε επίσης βλάβες στα νευρικά κύτταρα του δέρματος σε περιοχές με μεγάλη συγκέντρωση της παθολογικής πρωτεΐνης».

Σε εξέλιξη βρίσκεται κλινική δοκιμή ενός φαρμάκου το οποίο στοχεύει στο να αποτρέπει τον σχηματισμό συσσωματώσεων της α-συνουκλεΐνης.

Επόμενο βήμα για τους ερευνητές οι οποίοι υποστηρίζονται από το Ιδρυμα Michael J. Fox για την Ερευνα στην Πάρκινσον είναι να προχωρήσουν τη μελέτη τους σε επόμενη ευρύτερη φάση αυξάνοντας τον αριθμό των δειγμάτων για ανάλυση σε 90 (45 δείγματα ασθενών με Πάρκινσον και ισάριθμα δείγματα υγιών ατόμων). Οπως σημείωσε η κυρία Σαντέ «σκοπεύουμε μεταξύ άλλων να αναπτύξουμε έναν αλγόριθμο μηχανικής μάθησης ο οποίος θα εντοπίζει συσχετίσεις μεταξύ των αποτελεσμάτων των τεστ γνωστικής και κινητικής λειτουργίας και των ευρημάτων που προκύπτουν από το μικροσκόπιο. Με χρήση αυτού του αλγορίθμου θα είμαστε σε θέση να προβλέπουμε τη μελλοντική ανάπτυξη και βαρύτητα διαφορετικών παθολογιών».

Προς πρώιμη διάγνωση και της Αλτσχάιμερ

Ο καθηγητής Ασέρι προσέθεσε ότι «κύριος πληθυσμός-στόχος μας είναι οι συγγενείς ασθενών με Πάρκινσον που φέρουν μεταλλάξεις οι οποίες αυξάνουν τον κίνδυνο της νόσου. Συγκεκριμένα επικεντρωνόμαστε σε δύο μεταλλάξεις που γνωρίζουμε ότι είναι διαδεδομένες στην εβραϊκή κοινότητα των Ασκενάζι». Ηδη, όπως τόνισε ο καθηγητής, βρίσκεται σε εξέλιξη κλινική δοκιμή ενός φαρμάκου το οποίο στοχεύει στο να αποτρέπει τον σχηματισμό συσσωματώσεων της α-συνουκλεΐνης. «Ελπίζουμε ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι πιθανό να προσφέρουμε προληπτικές θεραπείες και να ‘ιχνηλατούμε’ την επίδραση των φαρμάκων κάτω από το μικροσκόπιο. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η μέθοδος που αναπτύξαμε μπορεί να είναι κατάλληλη για την πρώιμη διάγνωση και άλλων νευροεκφυλιστικών νόσων που σχετίζονται με συσσωματώσεις πρωτεϊνών στους νευρώνες, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ».