Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η ΕΕ για τις αγορές, αλλά τι μπορούν να κάνουν οι αγορές για την ΕΕ

Αυτή την εβδομάδα, η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια κρίσιμη δοκιμασία. Ο αναπτυξιακός κινητήρας της ηπείρου εκτινάσσεται και η αρχιτεκτονική ασφαλείας δεκαετιών της καταρρέει. Με το έδαφος να μην είναι σταθερό κάτω από τα πόδια της, η Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο προσπαθεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της, αλλά και να παλέψει για το πώς θα χρηματοδοτήσει τις απαραίτητες κινήσεις.

Το βασικό ερώτημα κατά τη σημερινή συνάντηση των ηγετών της ΕΕ, οι οποίοι θα συζητήσουν τις αμυντικές δαπάνες και την οικονομική ανταγωνιστικότητα, είναι αν μπορούν επιτέλους να κινητοποιήσουν ιδιωτικά κεφάλαια — αντί να βασίζονται αποκλειστικά στη χρηματοδότηση των φορολογουμένων — για να εξασφαλίσουν το μέλλον της Ευρώπης.

Αυτή τη στιγμή, χρόνιες ημιτελείς προσπάθειες για την εμβάθυνση των χρηματοπιστωτικών σχέσεων έχουν σταματήσει, βαλτωμένες εξαιτίας της γραφειοκρατίας και , πολλές φορές, το προσωπικό συμφέρον. Ωστόσο, με τη γεωπολιτική πραγματικότητα να διαγράφεται πλέον απειλητική, αναδύεται σιγά-σιγά η ώθηση για να ενοποιηθεί επιτέλους το κατακερματισμένο κεφαλαιουχικό σύστημα της ηπείρου και να υπηρετήσει τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.

Οι αρμόδιοι πραγματικά ελπίζουν ότι αυτή θα είναι η εβδομάδα που θα γίνουν πραγματικά βήματα για τη δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς για επενδύσεις, γνωστή ως Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU).

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι θέλει να δώσει προτεραιότητα στη δημιουργία μιας επενδυτικής κουλτούρας αμερικανικού τύπου για να πείσει τους αποταμιευτές της να αρχίσουν να επενδύουν στο χρηματιστήριο τα περίπου 10 τρισεκατομμύρια ευρώ που μαραζώνουν στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς.

Το σκεπτικό είναι σαφές: οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα είχαν πρόσβαση σε περισσότερα μετρητά, επιτρέποντάς τους να δαπανούν σε έργα προτεραιότητας όπως η άμυνα, ενισχύοντας την οικονομία της Ευρώπης. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι Βρυξέλλες προσπαθούν να θέσουν αυτό το σχέδιο σε εφαρμογή για περισσότερο από μια δεκαετία, με μικρή επιτυχία.

Σε πλήρη αντίθεση, οι βαθιές και ενοποιημένες κεφαλαιαγορές στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε συνδυασμό με ένα πολιτισμικό ένστικτο για ανάληψη κινδύνων, διευκολύνουν πολύ τις εταιρείες εκεί να αντλήσουν χρηματοδότηση.

Στις ΗΠΑ, σχεδόν το 60 τοις εκατό των νοικοκυριών κατέχουν μετοχές, είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω των συντάξεών τους. Στη Γαλλία και τη Γερμανία ο αριθμός αυτός πλησιάζει το 18%.

Μέρος του λόγου για την ανεπαρκή υιοθέτηση της Ευρώπης είναι η απόλυτη πολυπλοκότητα του συστήματος της αγοράς της. Αντί για μια ενοποιημένη δομή, η Ευρώπη λειτουργεί 27 ξεχωριστές χρηματοπιστωτικές αγορές, η καθεμία με διακριτούς κανονισμούς και υποδομές. Το μειονέκτημα είναι ότι όπως είναι δύσκολο να ανοίξεις έναν τραπεζικό λογαριασμό στη Μαδρίτη αν βρίσκεσαι στο Βερολίνο, είναι επίσης δύσκολο να επενδύσεις σε μια εταιρεία στη Ρίγα αν βρίσκεσαι στη Βουδαπέστη.

Όμως, ενώ οι κυβερνήσεις λένε ότι έχουν δεσμευτεί να εξορθολογίσουν το σύστημα, πολύ συχνά δεν ενεργούν σύμφωνα με αυτόν τον σκοπό. Για πολλούς, τα εθνικά συμφέροντα υπερέχουν, ενώ άλλες φορές οι προσπάθειες εκτροχιάζονται από παράγοντες της αγοράς των οποίων τα κέρδη εξαρτώνται περισσότερο από τον κατακερματισμό των αγορών παρά από την εναρμόνισή τους.

Η Επίτροπος Οικονομικών της ΕΕ Μαρία Λουίς Αλμπουκέρκε, επέκρινε πρόσφατα αυτούς τους παράγοντες, δηλώνοντας ότι η υπερβολική άσκηση πίεσης παρεμποδίζει την πρόοδο σε βασικούς χρηματοοικονομικούς κανονισμούς, συμπεριλαμβανομένων κανόνων σχετικά με τα οικονομικά δεδομένα και τις λιανικές επενδύσεις.

Το κλειδί για την πρόοδο είναι η ανάπτυξη ενιαίων κανόνων για τις επιχειρήσεις καθώς και η δημιουργία ενός ενιαίου επόπτη που θα τους επιβλέπει όλους.

Επί του παρόντος, οι επιχειρηματικοί κανόνες που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη συνοχή βρίσκονται υπό την επίβλεψη εθνικών υπουργείων που είτε δεν ενδιαφέρονται για το SIU. είτε δεν έχουν κίνητρο να κάνουν αλλαγές σε θέματα όπως η φορολογία.

Ορισμένοι από τους κανόνες, εν τω μεταξύ, δεν έχουν ενημερωθεί για περισσότερα από 100 χρόνια. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το τι συμβαίνει όταν μια εταιρεία καταρρέει καθορίζεται από νόμους που δημιουργήθηκαν το 1807.

Ωστόσο, οι προηγούμενες κρίσεις ώθησαν κατά καιρούς ρυθμιστικές προόδους. Η οικονομική κατάρρευση του 2008 ώθησε τους ηγέτες της ΕΕ να δημιουργήσουν μια κεντρική τραπεζική εποπτική αρχή υπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ωστόσο, παρόμοια εποπτεία δεν επεκτάθηκε ποτέ σε μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, αφήνοντας σημαντικά κενά στο ρυθμιστικό πλαίσιο.

Οι αποκλίνουσες εθνικές θέσεις περιπλέκουν περαιτέρω τις προσπάθειες για τη σύσταση μιας ενιαίας χρηματοπιστωτικής εποπτείας. Ενώ ορισμένες μεγαλύτερες χώρες υποστηρίζουν την πρωτοβουλία, τα μικρότερα έθνη φοβούνται ότι όποια χώρα φιλοξενεί το εποπτικό όργανο θα προσελκύσει χρηματοοικονομικές εταιρείες να μετεγκατασταθούν εκεί.

Ωστόσο, εμφανίζεται μια διπλή προσπάθεια να σπάσει ένα ενδεχόμενο αδιέξοδο.

Σε πρώτη φάση, η Επιτροπή θα παρουσιάσει τη στρατηγική της σχετικά με το πώς να γίνουν οι επενδύσεις πιο ελκυστικές για τους πολίτες της ΕΕ. Σύμφωνα με ένα προσχέδιο που διέρρευσε, η Κομισιόν θα ωθήσει τις χώρες να προωθήσουν την εθνική απορρόφηση των αποταμιευτικών και επενδυτικών λογαριασμών, να προτείνουν ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση και να υποσχεθούν μελλοντικές προτάσεις για τη μείωση των εθνικών φραγμών στις κεφαλαιαγορές.

Τα σχόλια σχετικά με αυτή τη στρατηγική μέχρι στιγμής είναι μικτά. Ο Κάρμινε ντι Νόγια, διευθυντής οικονομικών και επιχειρηματικών υποθέσεων στον ΟΟΣΑ, δήλωσε ότι οι εξελίξεις είναι «ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση» για την απόκτηση αξιόπιστης πηγής χρηματοδότησης για τις ανάγκες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας. Πρόσθεσε ότι το σχέδιο αντιπροσωπεύει μια «αναγνώριση ότι η απαιτούμενη χρηματοδότηση δεν μπορεί να προέλθει μόνο από τον δημόσιο τομέα».

Άλλοι όμως, όπως η Ρεμπέκα Κρίστι, ανώτερη συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες, ανησυχούν ότι η στρατηγική «εξακολουθεί να μοιάζει σαν να δοκιμάζει τα νερά» και να μην έχει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.

Αυτό που είναι σαφές αυτή τη στιγμή είναι ότι οι προσπάθειες για επέκταση των κεφαλαιαγορών της Ευρώπης ήταν μέχρι στιγμής ένας παρατεταμένος πόλεμος φθοράς. Το αν οι διαφαινόμενες προκλήσεις του πολέμου και της οικονομικής αστάθειας θα ωθήσουν τελικά σε αποφασιστική δράση μένει να φανεί. Το διακύβευμα για το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης δεν ήταν ποτέ υψηλότερο.

Πηγή: Politico