Μετά τη σιωπηλή παραίτηση… οι ύπουλες «σιωπηλές απολύσεις»: Η τοξική εργασιακή πρακτική του stealth firing

Το 2024 χαρακτηρίστηκε θετική χρονιά για την απασχόληση, αφού αυξήθηκαν οι θέσεις εργασίας κατά 4,1%, όμως την ίδια χρονιά αυξήθηκαν και οι απολύσεις – αποχωρήσεις. Συνολικά οι απολύσεις έφτασαν τον αριθμο ρεκόρ των 3.241.959, ξεπερνώντας τις απολύσεις του 2023 κατά 144.403.

Το ιοσοζύγιο στην απασχόληση παρέμεινε θετικό, αφού οι προσλήψεις ξεπέρασαν τις απολύσεις, κατά 70.349. Όμως η δυναμική τους είναι αισθητά μειωμένη σε σχέση  με το 2023, όταν οι προσλήψεις ήταν 116.649 περισσότερες από τις απολύσεις.

Το 2024 έληξε με ένα μπαράζ απολύσεων, καθώς το τελευταίο τρίμηνο χάθηκαν 970.126 θέσεις εργασίας. Το συγκεκριμένο διάστημα το ισοζύγιο απασχόλησης πέρασε σε αρνητικό έδαφος, με τις απολύσεις να ξεπερνάνε τις αναγγελίες πρόσληψης κατά 232.395.

Το 2024 έγιναν 144.403 περισσότερες απολύσεις από το 2023. πηγή: ΕΡΓΑΝΗ

Περισσότερες απολύσεις

Πώς θα μπορούσε να ερμηνευθεί η αυξητική τάση στις απολύσεις και τι σημαίνει για την αγορά εργασίας;

Καταρχάς οι καθαυτές απολύσεις – καταγγελίες σύμβασης αορίστου χρόνου ή λήξεις σύμβασης περιορισμένου χρόνου είναι σχεδόν διπλάσιες από τις οικειοθελείς αποχωρήσεις – παραιτήσεις,  2,1 εκατ. έναντι 1,16 εκατ. άτομα. Οφείλουμε επίσης να αναγνωρίσουμε ότι ένα μέρος των παραιτήσεων ενδέχεται να υποκρύπτει εξαναγκασμό ή να οφείλεται στις κακές συνθήκες εργασίας και τους χαμηλούς μισθούς, και όχι απαραίτητα στο ότι ο εργαζόμενος βρήκε κάτι καλύτερο.

Ένα σημαντικό μέρος των απολύσεων – αποχωρήσεων συμπίπτει με τη λήξη της τουριστικής σεζόν, με τον Οκτώβριο να είναι «μαύρος» μήνας για την απασχόληση και το ισοζύγιο προσλήψεων-απολύσεων να είναι αρνητικό σχεδόν κατά -131.500 θέσεις εργασίας.

Το γεγονός αναδεικνύει τον επισφαλή και εποχικό χαρακτήρα της απασχόλησης στον τουρισμό, που οδηγεί σε μια διαρκή ανακύκλωση εργατικού δυναμικού, που περνάει από την απασχόληση στην ανεργία και τούμπαλιν. Είναι μάλιστα εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο να μείνουν χωρίς επίδομα ανεργίας, ιδίως αφού γενικευθεί η εφαρμογή των νέων κριτηρίων, που απαιτούν επιπλέον ένσημα για την καταβολή του.

Ύπουλες απολύσεις

Μια άλλη παράμετρος, που προς το παρόν δεν έχει χαρτογραφηθεί επισήμως στην Ελλάδα αλλά αποτελεί αναδυόμενη τάση στο εξωτερικό, αφορά τις λεγόμενες «ύπουλες» ή «σιωπηλές» απολύσεις.

Tο διεθνές φαινόμενο έχουν αναδείξει οικονομικές εφημερίδες, ιστοσελίδες και περιοδικά όπως οι Financial Times, το Forbes και το Βusiness Insider, βαφτίζοντάς το με την κωδική ονομασία «stealth firing».

Όπως τα οπλικά συστήματα με τεχνολογία stealth είναι σχεδιασμένα για να περνούν απαρατήρητα, κάτω από τα ραντάρ του εχθρού, έτσι και οι απολύσεις – stealth, γίνονται αθόρυβα και επιλεκτικά, ώστε περνάνε «στη ζούλα».

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ των FT, οι αθόρυβες απολύσεις είναι ο νέος φόβος και τρόμος εργαζομένων σε μεγάλες επιχειρήσεις ιδίως της big tech, όπως η Αmazon και η Μeta-Facebook, έχουν όμως παρατηρηθεί και σε αλυσίδες καταστημάτων ή πολυεθνικούς συμβουλευτικούς ομίλους.

Καθώς οι εταιρείες προσπαθούν να περιορίσουν τα κόστη μισθοδοσίας, αλλά ταυτόχρονα να αποφύγουν την αρνητική δημοσιότητα που θα δημιουργούσε ένα κύμα απολύσεων, καταφεύγουν σε πιο συγκαλυμμένες μεθόδους.

H Meta-Facebook απέλυσε εργαζόμενους για «κατάχρηση κουπονιών γεύματος»

Αστείες δικαιολογίες

Παράλληλα με μια σειρά από πρόσφατες μαζικές απολύσεις που ανακοινώθηκαν δημοσίως – από εταιρείες όπως η Nissan, η Boeing και η Citigroup – υπήρξαν μια σειρά από εργοδότες που προχωρούν αθόρυβα σε απολύσεις μικρότερης κλίμακας, με αφορμή παραβιάσεις της εταιρικής πολιτικής – συνήθως ήσσονος σημασίας.

Ένα παράδειγμα stealth firing, είναι οι απολύσεις δεκάδων υπαλλήλων της Meta με το πρόσχημα της «κατάχρησης κουπονιών γεύματος». Η εταιρεία διαπίστωσε ότι κάποιες από τις διατακτικές που έδινε στους εργαζόμενους για αγορά φαγητού, χρησιμοποιήθηκαν για να αγοράσουν άλλα αντικείμενα – π.χ. απορρυπαντικά, οδοντόπαστα ή ποτήρια κρασιού. Δεν το λες ακριβώς και έγκλημα καθοσιώσεως.

Μια άλλη πολυεθνική εταιρεία συμβουλευτικών υπηρεσιών απέλυσε αρκετούς εργαζόμενους με την κατηγορία της «εξαπάτησης», επειδή παρακολουθούσαν πολλά βίντεο επιμορφωτικών σεμιναρίων ταυτόχρονα.  Η παρακολούθηση των σεμιναρίων θεωρείται απαραίτητη για να συγκεντρώσουν οι εργαζόμενο «μονάδες επαγγελματικής εκπαίδευσης»,  Οι υπάλληλοι που απολύθηκαν κατηγορήθηκαν ότι είχαν ανοιχτές πολλαπλές συνεδρίες Zoom σε διαφορετικές οθόνες.

Μεγάλη αμερικάνικη αλυσίδα που πουλάει καταναλωτικά προϊόντα σε τιμές προσφοράς – η Τarget, απέλυσε πολλούς υπαλλήλους για «κατάχρηση προνομίων», επειδή έσπευσαν να αγοράσουν κάποια επώνυμα παγούρια πριν από τους πελάτες.

Οι δύο όψεις του stealth firing

Οι FT παρουσιάζουν και τις δύο πλευρές του ζητήματος. ««Από την πλευρά των εργαζομένων μπορεί να τους έχουν δοθεί μη ρεαλιστικές προθεσμίες, να δέχονται υπερβολικές πιέσεις, ή να έχουν λάβει ασαφείς οδηγίες σχετικά με το τι αναμένεται από αυτούς. Από την άλλη, ο εργοδότης αισθάνεται ότι η κατάχρηση ενός προνομίου ή οι ‘συντομεύσεις’ υπονομεύουν τα συστήματά του, [και ότι] η εξαπάτηση σε μια εξέταση ή το ψέμα σχετικά με την εκπαίδευση … αποτελεί θεμελιώδη παραβίαση της εμπιστοσύνης», δηλώνει ο Λίο Μάρτιν, διευθύνων σύμβουλος της GoodCorporation,  εταιρείας συμβούλων επιχειρηματικής ηθικής που βοηθά τους οργανισμούς να σχεδιάσουν, να δημιουργήσουν και να βελτιώσουν τα προγράμματα ηθικής και συμμόρφωσης.

Άλλοι αναλυτές είναι πιο κάθετοι, καταδικάζοντας απερίφραστα τις «ύπουλες απολύσεις». O Tζο Γκάλβιν είναι επικεφαλής ερευνών στη Vistage, πολυεθνική εταιρεία που ειδικεύεται στo «CEO coaching», προσφέροντας συμβουλευτικές υπηρεσίες σε διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων.

«Το stealth firing, oι ‘σιωπηλές απολύσεις’, είναι μια κρυφή, παρασκηνιακή δραστηριότητα, που παραβιάζει την αρχή του σεβασμού προς το άτομο», δηλώνει στο Business Insider. «Το σκεπτικό είναι «πώς να κάνω απολύσεις, χωρίς να πω ότι κάνω απολύσεις».

Ο ίδιος σε συνέντευξή του στο Forbes χαρακτήρισε τη συνήθεια των «ύπουλων απολύσεων»,  εξαιρετικά επιζήμια για την κουλτούρα μιας επιχείρησης. «Μπορεί το ‘stealth sacking’ να είναι ο τελευταίος εργασιακός όρος που αποκτά ορατότητα στα social media,  αλλά σαν πρακτική δεν είναι κάτι καινούργιο».

Ο όρος που «τρεντάρει» περιγράφει «επιχειρήσεις που μειώνουν το προσωπικό με πιο ‘διακριτικό’ τρόπο, στοχοποιώντας εργαζομένους για ‘μικρο-παραπτώματα’, πιέζοντάς τους σιωπηλά για να παραιτηθούν ή αλλάζοντάς τους αντικείμενο για να τους εξωθήσουν σε οικειοθελή αποχώρηση, αντί να προχωρήσουν σε απευθείας απολύσεις», εξηγεί ο ερευνητής.

Αρνητική δημοσιότητα

Οι «ύπουλες» ή αθόρυβες απολύσεις είναι ένας τρόπος να αποφύγουν την αρνητική δημοσιότητα και να προλάβουν το φαινόμενο των «εκδικητικών ή οργισμένων παραιτήσεων» (rage quitting), όταν ένας εργαζόμενος αποχωρεί  με θόρυβο, βάλλοντας κατά του εργοδότη του – συχνά καταγγέλλοντάς τον στα social media.

Στην πραγματικότητα οι «ύπουλες απολύσεις» είναι ένας καινούργιος όρος για να περιγράψει μια τοξική εργασιακή πρακτική, που εφαρμόζεται εδώ και χρόνια. Οι ηγέτες των επιχειρήσεων προβλέπουν ότι το 2025 θα είναι μια ιδιαίτερα συγκρουσιακή χρονιά, καθώς προβλέπεται να αυξηθεί το φαινόμενο των «εκδικητικών παραιτήσεων». Οι εργαζόμενοι θα αποχωρούν πιο συχνά  από την εργασία τους ως αποτέλεσμα αρνητικών εμπειριών: έλλειψη αναγνώρισης, εργασιακή εξουθένωση ή αποστασιοποίηση (disengagement).

Για τους εργοδότες που θέλουν να προλάβουν τα ξεσπάσματα οργής των εργαζομένων, το stealth sacking επιλέγεται ως ένας «συγκριτικά» ανώδυνος τρόπος να μειώσουν το προσωπικό. Όμως τα υποτιθέμενα βραχυπρόθεσμα οφέλη έχουν δυσανάλογα μεγάλο κόστος.  Το ηθικό των εργαζομένων πέφτει, το ίδιο και η παραγωγικότητα, ο εκνευρισμός εκτοξεύεται, μαζί με τη δυσπιστία και την αβεβαιότητα. Οι εργαζόμενοι βλέποντας τους διπλανούς τους να αποχωρούν «αθόρυβα», φοβούνται δικαίως ότι θα είναι οι επόμενοι. Το αποτέλεσμα είναι ένας τοξικός εργασιακός χώρος, κάτι που τελικά βλάπτει και την ίδια την επιχείρηση.

Όσο για την αποφυγή της αρνητικής δημοσιότητας, τελικά ούτε αυτό δεν το καταφέρνουν οι εργοδότες. Άσχημες κριτικές για μια επιχείρηση, σε ιστοσελίδες όπως το Linkedin ή το Glassdoor, μπορεί να αποθαρρύνουν τόσο τους υποψήφιους εργαζόμενους, αλλά και δυνητικούς πελάτες και επενδυτές. «Οι εργοδότες θα πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί, για να μη βλάψουν τη φήμη τους με πρακτικές απολύσεων που μπορεί να εκληφθούν ως άδικες ή αμφιλεγόμενες», καταλήγει ο ερευνητής – coach διευθυντών.

.