Μαραθώνιος δρόμος – Μία αθλητική παράδοση που ξεκίνησε πριν από 128 χρόνια

Εφέτος συμπληρώνονται 128 χρόνια από την πρώτη διεξαγωγή μαραθωνίου δρόμου ως αγωνίσματος των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, 41 χρόνια από τον πρώτο αγώνα με την σημερινή του μορφή, 61 από τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένος ο αγώνας, ενώ συμπληρώνονται 78 χρόνια από τη νίκη του Στέλιου Κυριακίδη στον Μαραθώνιο της Βοστώνης το 1946, σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία του Μαραθωνίου δρόμου.

Ο 41ος «Μαραθώνιος Αθήνας, ο Αυθεντικός» είναι ένα αγώνισμα εμπνευσμένο από την διαδρομή του οπλίτη ημεροδρόμου που μετέφερε το μήνυμα της νίκης στην Αθήνα μετά τη Μάχη του Μαραθώνα. Την άνοιξη του 1896, στην πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα, αθλητές από πέντε χώρες παρατάχθηκαν στη γέφυρα του Μαραθώνα, στην αφετηρία, για να διανύσουν τη χωμάτινη διαδρομή ως το Παναθηναϊκό Στάδιο. Το νήμα έκοψε πρώτος ο Έλληνας αθλητής Σπύρος Λούης, σε μια νίκη που έμεινε στην Ιστορία συμβολίζοντας την προσπάθεια, την υπέρβαση των σωματικών και ψυχικών ορίων, καθώς και την αντοχή. Σημαντικότατη ήταν η παρουσία του έμπειρου, επίσης Έλληνα δρομέα, Χαρίλαου Βασιλάκου, ο οποίος τερμάτισε δεύτερος και μαζί με τον Λούη έγιναν οι δύο πρώτοι Ολυμπιονίκες στην Ιστορία του Μαραθωνίου Δρόμου.

Αυτός ο αγώνας που θεσμοθετήθηκε στην πρώτη σύγχρονη Ολυμπιάδα έγινε ένα από τα πιο αγαπημένα αγωνίσματα σε όλον τον κόσμο, με εκατομμύρια φίλους και συμμετέχοντες σε όλες τις διοργανώσεις του. Ο Μαραθώνιος Αθήνας, ο μοναδικός αγώνας που έχει το προνόμιο να διεξάγεται επί της αυθεντικής διαδρομής, από τον Μαραθώνα ως την Αθήνα και το Παναθηναϊκό Στάδιο, παραμένει ένας αγώνας εμβληματικός για κάθε λάτρη των μεγάλων αποστάσεων.

Με τη σημερινή του μορφή διεξάγεται από το 1983, αφιερωμένος στον μεγάλο Έλληνα γιατρό, βαλκανιονίκη του στίβου και ειρηνιστή Γρηγόρη Λαμπράκη.

Εφέτος, επίσης, συμπληρώνονται 2.514 χρόνια από την κοσμοϊστορική μάχη στον Μαραθώνα το 490 π.Χ., που βάσιμα θεωρείται ότι έσωσε τον πολιτισμό της Ευρώπης και ότι τυχόν ήττα των Ελλήνων θα μπορούσε να είχε αλλάξει τη ροή της Ιστορίας. Η ανεπανάληπτη νίκη των Ελλήνων αναγγέλθηκε με ένα υπέροχο κατόρθωμα από έναν Αθηναίο οπλίτη – αγγελιαφόρο, ο οποίος έτρεξε από το πεδίο της μάχης ως την καρδιά της Αθήνας, και αφού μετέφερε το χαρμόσυνο νέο της νίκης, εξέπνευσε.

Το όνομα του αγγελιαφόρου δεν διασώθηκε με βεβαιότητα από τους ιστορικούς της αρχαιότητας, αλλά ο θρύλος του έγινε Ολυμπιακό αγώνισμα το 1896 και δημιούργησε τον Μαραθώνιο Δρόμο κατά τη διάρκεια των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Στη συνέχεια το αγώνισμα γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη παγκοσμίως με κοινωνικές προεκτάσεις και ιδίως στην Ελλάδα με την ιστορική πορεία ειρήνης του Βαλκανιονίκη Γρηγόρη Λαμπράκη, το 1963.

Μαραθώνιος Αθήνας, ο Αυθεντικός 1983: Η γέννηση του Μαραθώνιου Αθηνών «Γρηγόρης Λαμπράκης»

Οι αξίες και η δράση του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν η αφορμή το 1983 για τη διοργάνωση του αγώνα με την επωνυμία «Μαραθώνιος Ειρήνης – Γρηγόρης Λαμπράκης». Τότε ο Μαραθώνιος της Αθήνας έγινε και ιδρυτικό μέλος της AIMS. Στόχος ήταν να τρέχουν όσοι επαγγελματίες και ερασιτέχνες αθλητές ήθελαν, να έρχονται ξένοι δρομείς σαν ένα «προσκύνημα» στον τόπο και στην μοναδική διαδρομή, τη δυσκολότερη του κόσμου! Σταδιακά και κυρίως μετά το 2001 πολλά πράγματα έχουν αλλάξει με στόχο την καλύτερη οργάνωση, την αρτιότερη εξυπηρέτηση των συμμετεχόντων, την προβολή, την προσέλκυση πολύ περισσότερων ξένων και Ελλήνων δρομέων. Η ποιοτική και αγωνιστική αναβάθμιση είναι εμφανής. Σήμερα, ο Μαραθώνιος Αθηνών, ο Αυθεντικός συγκεντρώνει χιλιάδες δρομείς από όλο τον κόσμο. Είναι ένας σύγχρονος αγώνας που έχει κερδίσει θέση ανάμεσα στους καλύτερους Μαραθωνίους του κόσμου.

Γρηγόρης Λαμπράκης

Ο Μαραθώνιος Αθήνας, ο Αυθεντικός είναι αφιερωμένος στη μνήμη του μεγάλου αγωνιστή της ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη. Ο ΣΕΓΑΣ έχει επιλέξει τον μεγάλο αυτό διεθνή αγώνα για να δώσει το όνομα του πρωταθλητή, του Βαλκανιονίκη, του γιατρού, του ειρηνιστή που συγκλόνισε ολόκληρο τον κόσμο με τη ζωή και τον θάνατό του. Η αφοσίωση του Γρηγόρη Λαμπράκη στον άνθρωπο αποτελεί χωρίς αμφιβολία αιώνιο φάρο υψηλών ιδανικών για τη νεολαία. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης γεννήθηκε στις 3 Απριλίου 1912 στην Κερασίτσα του νομού Αρκαδίας.

Ταυτόχρονα με τις σπουδές του στην Ιατρική ασχολήθηκε από το 1931 και με τον κλασικό αθλητισμό. Αθλητής του Πειραϊκού Συνδέσμου, αναδείχτηκε πρώτος πανελληνιονίκης στο τριπλούν με 13,62μ. Στις 31 Αυγούστου του 1935 βελτίωσε το πανελλήνιο ρεκόρ στο μήκος με 7,15μ και κέρδισε δυο χρυσά μετάλλια στους Βαλκανικούς Αγώνες στο μήκος (7,10μ) και στο τριπλούν (14,13μ).

Ο αθλητισμός δεν στάθηκε εμπόδιο στις σπουδές του. Πήρε κανονικά το πτυχίο του, ειδικεύτηκε στην Μαιευτική και τη Γυναικολογία. Έλαμψε και ως επιστήμονας γράφοντας ιατρικά συγγράμματα, ενώ εξελέγη το 1959 υφηγητής, της Μαιευτικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1961 εκλέχθηκε βουλευτής της ΕΔΑ στον Πειραιά.

Σπουδαίος ειρηνιστής συμμετείχε στην ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής για την Ειρήνη και εκπροσώπησε την Ελλάδα σε πολλά διεθνή συνέδρια για τη διεθνή ύφεση και την ειρήνη. Στις 21 Απριλίου 1963, αφήνει όλο τον κόσμο άφωνο, πραγματοποιώντας μόνος του την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης στη διάρκεια της οποίας συνελήφθη και κακοποιήθηκε. Στις 22 Μαΐου 1963 σε συγκέντρωση ειρηνιστών στη Θεσσαλονίκη δέχτηκε δολοφονική επίθεση και βαριά τραυματισμένος υπέκυψε πέντε ημέρες αργότερα, στις 27 Μαΐου 1963.

Η γέννηση και η πορεία στο χρόνο των σύγχρονων Μαραθωνίων

Όταν η ιδέα της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε πραγματικότητα, οι διοργανωτές αναζήτησαν ένα δημοφιλές αγώνισμα για να τιμήσουν την προσφορά των αρχαίων Ελλήνων στο αθλητικό κίνημα. Αγώνισμα Μαραθωνίου Δρόμου δεν υπήρχε στους αγώνες της αρχαιότητας. Εμπνευστής του ήταν ο Γάλλος αρχαιολάτρης καθηγητής Γλωσσολογίας Μισέλ Μπρεάλ, ο οποίος γοητευμένος από τον άθλο του Αθηναίου οπλίτη – αγγελιαφόρου της αρχαιότητας, πρότεινε στον Κουμπερτέν την καθιέρωση αγωνίσματος που να τον αναπαριστά, θεωρώντας ότι θα έδινε «μία αίσθηση αρχαιότητας» και θα εκτόξευε τον ενθουσιασμό και την προσπάθεια των Ελλήνων το 1896.

Ο Μπρεάλ μάλιστα προσφέρθηκε να αθλοθετήσει και ασημένιο κύπελλο για τον νικητή. Ο Πιέρ ντε Κουμπερτέν, ο εμπνευστής της ιδέας της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων και ο Δημήτριος Βικέλας, Έλληνας διανοούμενος και πρώτος Πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (1894-1896), αγκάλιασαν την ιδέα με ενθουσιασμό.

Σπύρος Λούης, ο 1ος Ολυμπιονίκης του Μαραθωνίου

Η Οργανωτική Επιτροπή στην Αθήνα προκήρυξε προκριματικό αγώνα (10 Μαρτίου 1896) για την επιλογή των Ελλήνων, τον οποίο κέρδισε ο Χαρίλαος Βασιλάκος με χρόνο 3 ώρες και 17 λεπτά. Ήταν ο πρώτος Μαραθώνιος στην Ιστορία και το 1ο Πανελλήνιο πρωτάθλημα. Με περιπετειώδη τρόπο ορίστηκε νέος προκριματικός στις 24 Μαρτίου, παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών, στον οποίο ο Λούης (ο νερουλάς από το Μαρούσι) τερμάτισε 5ος με χρόνο 3 ώρες, 18 λεπτά και 27 δευτερόλεπτα. Παρά ταύτα, με επιμονή του αφέτη, ταγματάρχη Γεώργιου Παπαδιαμαντόπουλου, πήρε μέρος στον 1ο Ολυμπιακό Μαραθώνιο της σύγχρονης εποχής και με τη νίκη του, με χρόνο 2 ώρες 58 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα, έγινε θρύλος περνώντας στην αιωνιότητα ως ο πρώτος Ολυμπιονίκης του Μαραθωνίου!

Από την έναρξη των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων παραδοσιακά ο Μαραθώνιος (η απόσταση των 42.195μ. αντιστοιχεί στα 26 μίλια και 385 γυάρδες του αγώνα των Ολυμπιακών του 1908 και επισημοποιήθηκε το 1921 από την IAAF) καθιερώθηκε ως το τελευταίο αγώνισμα του στίβου, με τερματισμό στο Ολυμπιακό στάδιο της πόλης που φιλοξενεί τους Αγώνες.

Οι Μαραθώνιοι στην αυθεντική διαδρομή 1955-1970: Τα πρώτα χρόνια

Ο πρώτος διεθνής Μαραθώνιος στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε το 1955, ύστερα από απόφαση του ΣΕΓΑΣ να οργανώσει ένα διεθνές αθλητικό γεγονός κάθε δύο χρόνια με τη συμμετοχή των κορυφαίων αθλητών του Μαραθωνίου. Ήταν ένας πετυχημένος θεσμός, ο οποίος διήρκησε περίπου είκοσι χρόνια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 άρχισε να φθίνει, καθώς οι κορυφαίοι αθλητές του αγωνίσματος προτιμούσαν ευκολότερες διαδρομές και τα χρηματικά έπαθλα που προσέφεραν οι διοργανωτές άλλων μαραθωνίων.

Ο ΣΕΓΑΣ συνέχιζε να προσφέρει ως έπαθλο συμβολικά ένα κλαδί ελιάς, όπως στους Ολυμπιακούς αγώνες της αρχαίας Ελλάδας. Το γεγονός αυτό δεν βοήθησε από μόνο του την ανάπτυξη του αγώνα, παρά τις προσπάθειες του ΣΕΓΑΣ καθώς και κάποιων ιδιωτών διοργανωτών στο τέλος της δεκαετίας του 1970.

1963: Ο «Μαραθώνιος Ειρήνης» του Γρηγόρη Λαμπράκη

Κατά τη διάρκεια της παραπάνω περιόδου, ο άνθρωπος του οποίου οι πράξεις θα αποτελούσαν πραγματική έμπνευση για ολόκληρη την ελληνική (και όχι μόνο) κοινωνία, ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Στις 21 Απριλίου του 1963, οργάνωσε την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, από τον Τύμβο του Μαραθώνα στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια της οποίας συνελήφθη και προπηλακίστηκε.

Στις 22 Μαΐου της ίδιας χρονιάς, συμμετείχε σε συγκέντρωση ειρηνιστών στην Θεσσαλονίκη, όπου και υπήρξε θύμα δολοφονικής επίθεσης που του προκάλεσε βαριά τραύματα τα οποία και οδήγησαν στο θάνατό του στις 27 Μαΐου 1963.

Η ρήση στην οποία βασίστηκαν όλοι του οι αγώνες και τα πιστεύω του και η οποία παραμένει διαχρονικά επίκαιρη, ήταν: «Είναι τόσο όμορφο να ζεις για την ειρήνη, είναι τόσο μεγάλο να πεθαίνεις για την ειρήνη».

1972 – 1982: Ο Λαϊκός Μαραθώνιος

Οι λεγόμενοι «Δρόμοι Υγείας» οδήγησαν στη σκέψη τέλεσης ενός λαϊκού, μη ανταγωνιστικού αγώνα κάθε φθινόπωρο και το έναυσμα δόθηκε το 1972 όταν η Φινλανδική Ομοσπονδία ζήτησε από το ΣΕΓΑΣ να μετάσχουν δρομείς από τη χώρα της. Το ίδιο συνέβη την επόμενη χρονιά και σταδιακά – στόμα με στόμα θα έλεγε κανείς – άρχισε να αυξάνει και η παρουσία ξένων. Το 1974 σ’ αυτόν τον αγώνα έτρεξαν για πρώτη φορά γυναίκες στην αυθεντική διαδρομή και η 23χρονη τότε Γεωργία Χριστοδούλου έγινε η πρώτη Eλληνίδα που τερμάτισε Μαραθώνιο σε 5:01:20! Ο αγώνας γινόταν με οργανωτική ανάμιξη και πρακτορείου «αθλητικού τουρισμού», αλλά σταδιακά η Ομοσπονδία θέλησε να αποκτήσει πλήρη έλεγχο στη διοργάνωση και την οδήγησε σε μια νέα κατεύθυνση. Οι Μαραθώνιοι των Πανευρωπαϊκών του 1969 και 1982 Πολύ σημαντικές διοργανώσεις στην Αθήνα υπήρξαν τα Ευρωπαϊκά πρωταθλήματα στίβου 1969 και 1982. Το πρώτο έγινε στο στάδιο Καραϊσκάκη και το δεύτερο στο ΟΑΚΑ, αλλά ο Μαραθώνιος ολοκληρώθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Το 1969 ο αγώνας ήταν μόνο ανδρών, με συμμετοχή πολύ σπουδαίων ονομάτων, όπως ο τότε κάτοχος του ρεκόρ διαδρομής 2:11:07 Βρετανός Μπιλ Άντκοξ, ο οποίος όμως εγκατέλειψε. Μετά από συναρπαστικό αγώνα επικράτησε στο τέλος ο Βρετανός Ρόν Χιλ, με 2:16:47. Το 1982 φαβορί στους άνδρες ήταν ο ολυμπιονίκης του αγωνίσματος (1976 και 1980) Ανατολικογερμανός Βάλντεμαρ Τσιερπίνσκι, αλλά πρωταγωνίστησαν δύο Βέλγοι οι Παρμεντιέ και Λίσμοντ και ο Ολλανδός Γκέραρντ Νίμπορ, που τελικά πήρε το χρυσό με 2:15:16

Ο αγώνας γυναικών το 1982 είναι ιστορικός, καθώς ήταν ο πρώτος διεθνής Μαραθώνιος στην Αθήνα. Οι γυναίκες, με πρωταγωνίστρια την Αμερικανίδα Κατερίνα Σουίτζερ, μια μεγάλη μορφή στο γυναικείο κίνημα του Μαραθωνίου, είχαν νωρίτερα κατακτήσει τη συμμετοχή τους στο εξαντλητικό αγώνισμα. Το 1982, φαβορί ήταν η Νορβηγίδα Ίνγκριντ Κρίστιανσεν, η οποία τελικά δεν κέρδισε. Νικήτρια αναδείχθηκε η Πορτογαλίδα Ρόζα Μότα με 2:36:04, που αναδείχθηκε μετέπειτα σε μία από τις κορυφαίες μορφές του αγωνίσματος όλων των εποχών.

Οι Μαραθώνιοι του Παγκοσμίου IAAF 1997 και των Ολυμπιακών 2004

Στο 6ο Παγκόσμιο πρωτάθλημα του 1997 καταγράφηκαν δυο εξαιρετικές κούρσες στην αυθεντική διαδρομή. Στην ανοιχτή σε προβλέψεις κούρσα των ανδρών, τελικά είχαμε μονομαχία των Ισπανών Άμπελ Αντόν και Μάρτιν Φιθ, που μάλιστα κρίθηκε με «σπριντ» του πρώτου 300μ. πριν από τον τερματισμό. Σημείωσαν 2:13.16 και 2:13.21 αντίστοιχα. Ο Νίκος Πολιάς ήταν 19ος (τερμάτισαν 70) με 2: 21.03. Στις γυναίκες τερμάτισαν 54 αθλήτριες, με θριαμβεύτρια την Γιαπωνέζα Χιρόμι Σουζούκι, με θαυμάσιο χρόνο 2:29:48.

Η πρωταθλήτριά μας Μαρία Πολύζου διακρίθηκε με τη 12η θέση και ο χρόνος της 2:39:10 παραμένει πανελλήνιο ρεκόρ στη διαδρομή.

Το 2004 στους Ολυμπιακούς Αγώνες οι δύο κούρσες (22/8 & 29/8 ) έγιναν απόγευμα με υψηλή θερμοκρασία και υγρασία. Στις γυναίκες το φαβορί, η κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ Βρετανίδα Πόλα Ράντκλιφ εγκατέλειψε στο 36ο χλμ. Η Γιαπωνέζα Νογκούτσι αποσπάσθηκε σταδιακά και τερμάτισε θριαμβευτικά στο Καλλιμάρμαρο, συντρίβοντας το ρεκόρ διαδρομής με 2:26.20. Στους άνδρες αρκετοί εξαίρετοι δρομείς έδωσαν συναρπαστική μάχη. Η επίθεση ενός ψυχολογικά διαταραγμένου Ιρλανδού στον προπορευόμενο Βραζιλιάνο Λίμα στο 36ο χλμ. αποτέλεσε απρόβλεπτο γεγονός και σοκ για όλους. Το κουράγιο του όμως συνέτεινε στο να καταταγεί τρίτος, ενώ ο Ιταλός Στέφανο Μπαλντίνι να θριαμβεύσει με νέο ρεκόρ 2:10.55. Στην πολύ καλή 17η θέση ο Νίκος Πολιάς σημείωσε ελληνικό ρεκόρ διαδρομής με 2:17.56.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ