Καινοτομία: Πώς διαμορφώνει τον κόσμο μας – Οι πρωταθλήτριες χώρες, η θέση της Ελλάδας

Μετά από μια δεκαετία ταχείας επέκτασης των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη, κάτι αλλάζει. Οι δύο πυλώνες που στηρίζουν την καινοτομία υποχωρούν στο χαμηλότερο ρυθμό. Ωστόσο, ακόμη και αν οι επενδύσεις βρίσκονται σε στασιμότητα, η ίδια η καινοτομία δεν είναι.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η καινοτομία δεν είναι απλώς η εφεύρεση. Είναι η διαδικασία κατά την οποία αυτή η εφεύρεση ή η ιδέα αξιοποιείται εμπορικά και εφαρμόζεται στην αγορά ή στην κοινωνία

Οι πράσινοι υπερυπολογιστές καταρρίπτουν νέα ρεκόρ αποδοτικότητας. Οι τιμές των μπαταριών συνεχίζουν να μειώνονται. Η υιοθέτηση των ηλεκτρικών οχημάτων, του 5G και της ρομποτικής κερδίζει έδαφος, αν και με άνιση κατανομή μεταξύ των περιφερειών.

Και ενώ ο πλήρης αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης παραμένει αβέβαιος, το μετασχηματιστικό της δυναμικό είναι αναμφισβήτητο. Ο δείκτης Global Innovation Index (GII) του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO) δείχνει σημάδια ανάκαμψης.

Η τεχνητή νοημοσύνη

Η καινοτομία τροφοδοτεί την πρόοδο, αλλά δεν μπορεί να αποτυπωθεί μόνο με αριθμούς. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Καινοτομίας (GII) καταγράφει τις καινοτομίες στην τεχνολογία, τα επιχειρηματικά μοντέλα, τις κοινωνικές πρωτοβουλίες, κ.α.

Οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, από τα βασικά μοντέλα έως τα αυτόνομα συστήματα, υπόσχονται να αναδιαμορφώσουν τις βιομηχανίες, τις αγορές εργασίας και τα κοινωνικά πλαίσια. Η πρόοδος στον τομέα της κβαντικής πληροφορικής και της καθαρής ενέργειας συνεχίζεται, αλλά η παγκόσμια διακυβέρνηση, η συμμετοχικότητα και η ηθική διαχείριση παραμένουν κρίσιμα ζητήματα. Σε μια τέτοια περίοδο παγκόσμιας μετάβασης, οι βασικοί δείκτες καινοτομίας παρουσιάζουν ένα σύνθετο και εξελισσόμενο τοπίο.

Η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία και το Βιετνάμ συνεχίζουν να ανεβαίνουν στην κατάταξη. Άλλες χώρες, όπως η Σενεγάλη, η Τυνησία, το Ουζμπεκιστάν και η Ρουάντα, αναδύονται ως δυναμικές χώρες με εξαιρετικές επιδόσεις. Περιοχές όπως η Κεντρική και Νότια Ασία και η Μέση Ανατολή προχωρούν σταθερά, συμβάλλοντας σε ένα διαφοροποιημένο τοπίο καινοτομίας.

Οι πιο καινοτόμες χώρες στον κόσμο

Στην Ευρώπη, η Ελβετία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης. Η Ελβετία οδηγεί την κούρσα χάρη στο ισχυρό πανεπιστημιακό και ερευνητικό οικοσύστημα της, τις επενδύσεις στον τομέα και την εξαιρετική σύνδεση της έρευνας με τη βιομηχανία. Η Σουηδία Συνεχίζει να συνδυάζει υψηλή τεχνολογία με κοινωνική συνοχή, δημιουργώντας ένα περιβάλλον που ευνοεί την καινοτομία σε ευρύ φάσμα κλάδων.

Στην Ανατολική Ευρώπη και τις χώρες της Βαλτικής, η Εσθονία (16η), η Λιθουανία (33η) και η Λετονία (41η) επιδεικνύουν τη δύναμη της ψηφιακής ετοιμότητας, της εκπαίδευσης και ενός δυναμικού οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων.

Στη Βόρεια Αμερική, οι Ηνωμένες Πολιτείες (3η) προηγούνται, ακολουθούμενες από τον Καναδά (17η). Οι ΗΠΑ έχουν την πρωτοκαθεδρία ποντάροντας σε στρατηγικούς τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι βιοτεχνολογίες και οι υπηρεσίες cloud.

Η Νοτιοανατολική Ασία, η Ανατολική Ασία και η Ωκεανία προηγούνται με την Δημοκρατία της Κορέας (4η), τη Σιγκαπούρη (5η) και την Κίνα (10η), με την Ιαπωνία (12η), το Χονγκ Κονγκ, Κίνα (15η) και την Αυστραλία (22η) να ακολουθούν από κοντά.

Στην πρώτη δεκάδα η Κίνα

Η Κίνα μπαίνει για πρώτη φορά στο τοπ 10, εκτοπίζοντας τη Γερμανία, χάρη σε μαζικές επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη (R&D).

Η Ινδία (38η) προηγείται στην Κεντρική και Νότια Ασία, μπροστά από την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν (70η) και το Ουζμπεκιστάν (79η).

Στη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Ασία, το Ισραήλ (14η θέση) προηγείται, ακολουθούμενο από την Κύπρο (25η θέση), τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (30η θέση), την Τουρκία (43η θέση) και τη Σαουδική Αραβία (46η θέση). Το Μαρόκο (57η θέση) καταλαμβάνει την υψηλότερη θέση που έχει επιτύχει ποτέ.

Η καινοτομία προχωρά σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, με το Μπαχρέιν (62η θέση), την Ιορδανία (65η θέση) και το Ομάν (69η θέση) να βρίσκονται μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη άνοδο φέτος, χάρη στη βελτίωση των υποδομών, την ανάπτυξη της έρευνας και ανάπτυξης και τη βελτίωση των δεσμών μεταξύ επιχειρήσεων και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων.

Η Χιλή (51η θέση) προηγείται στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, ακολουθούμενη από τη Βραζιλία (52η θέση) και το Μεξικό (58η θέση).

Κερδίζει έδαφος η Ασία

Η Κίνα που καταφέρνει να αναρριχηθεί στην παγκόσμια κατάταξη με το επίπεδο ανάπτυξής της δεν είναι η μόνη. Η Ινδία έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο κόμβο ψηφιακών τεχνολογιών και υπηρεσιών λογισμικού, αξιοποιώντας το πλεονέκτημα του ανθρώπινου δυναμικού της.

Η Νότια Κορέα επενδύει στρατηγικά σε ημιαγωγούς και τηλεπικοινωνίες 5G, ενώ το Βιετνάμ και η Βρετανία σημειώνουν επίσης καλύτερες επιδόσεις από τις αναμενόμενες για το επίπεδο εισοδήματός τους.

Το 2025 δείχνει ότι η καινοτομία μετατοπίζεται από Ευρώπη/ΗΠΑ προς την Ασία.

Η ελληνική καινοτομία

Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 42η θέση ανάμεσα σε 139 χώρες και στην 28η θέση μεταξύ των 39 ευρωπαϊκών οικονομιών. Η πορεία της χώρας τα τελευταία χρόνια δείχνει σταθερότητα: 43η το 2020, 47η το 2021, 44η το 2022, 42η το 2023, 45η το 2024 και ξανά 42η το 2025. Δεν υπήρξαν άλματα, αλλά ούτε και σημαντικά πισωγυρίσματα.

Παίρνει καλό βαθμό στην εκπαίδευση, αντίθετα, η εικόνα είναι πολύ πιο αδύναμη σε κρίσιμα πεδία όπως η επιχειρηματική κουλτούρα, η λειτουργία των θεσμών και η αγορά.

Βρίσκεται στην 65η θέση στην επιχειρηματική καινοτομία, στην 60ή θέση στους θεσμούς και στην 57η στη λειτουργία των αγορών. Ιδιαίτερα χαμηλές είναι οι επιδόσεις στη συνεργασία πανεπιστημίων–βιομηχανίας και στην ανάπτυξη clusters καινοτομίας.

Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ψηφιακή Δεκαετία 2025, η Ελλάδα δείχνει σταθερή πρόοδο στην ψηφιακή υποδομή και την ψηφιοποίηση των ΜμΕ, παρόλο που αντιμετωπίζει προκλήσεις σε βασικές ψηφιακές δεξιότητες.

Παρά την πρόοδο, υστερεί σε ψηφιακές δεξιότητες (78% πολιτών βλέπουν βελτίωση υπηρεσιών, αλλά έλλειψη ICT ειδικών) και νεοφυών επιχειρήσεων (βαθμολογία C+).