Η στεγαστική κρίση οξύνεται, η EE απαντά με «Επίτροπο Στέγασης» – Τι να περιμένουμε

Με τη στεγαστική κρίση να πλήττει την Ευρώπη σχεδόν απ’άκρη σε άκρη, οι Βρυξέλλες αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να δουν πιο σοβαρά ένα πρόβλημα που είχαν για χρόνια υποτιμήσει.

Η Φον Ντερ Λάιεν, είχε δεσμευθεί πριν την επανεκλογή της στην προεδρία της Κομισιόν, ότι θα συστήσει νέο χαρτοφυλάκιο Ευρωπαίου Επιτρόπου για τη Στέγαση, και θα παρουσιάσει το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο προσιτής στέγασης.

Ήταν μία από τις προϋποθέσεις που έθετε το κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών για να την υποστηρίξει για μια δεύτερη θητεία στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Προς το παρόν δεν έχουν κατατεθεί ολοκληρωμένες προτάσεις σε  ευρωπαϊκό επίπεδο για τη στεγαστική κρίση, παρά κάποιες γενικές κατευθυντήριες γραμμές.  «Οι άνθρωποι αγωνίζονται να βρουν οικονομικά προσιτές κατοικίες», δήλωσε η πρόεδρος του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ στην ολομέλεια στα μέσα Ιουλίου στο Στρασβούργο, αναγνωρίζοντας το προφανές. «Θέλω αυτή η Επιτροπή να στηρίξει τους ανθρώπους στα ζητήματα που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία. Και αν κάτι έχει σημασία για τους Ευρωπαίους, έχει σημασία για την Ευρώπη», συμπλήρωσε.

Διαδήλωση στο Δουβλίνο για το δικαίωμα στη στέγη: «Η κρίση μας, τα κέρδη τους»

Η στεγαστική κρίση με αριθμούς

Τα προβλήματα στέγασης γίνονται πιο πιεστικά για τους Ευρωπαίους, ενώ σε κάποιες χώρες, συμπεριλαμβανόμενης της Ελλάδας, αποκτούν ενίοτε εκρηκτικές διαστάσεις. Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Euronews – επικαλούμενο τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat –   από το 2010 μέχρι το τέλος του 2023, τα μέσα ενοίκια στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά σχεδόν 23%. Αντίστοιχα οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 48%, πυροδοτώντας διαμαρτυρίες σε πόλεις από το Δουβλίνο έως το Άμστερνταμ ή τη Λισαβόνα για την απώλεια αγοραστικής δύναμης και τη σύνδεσή της με τη στεγαστική κρίση.

Στην Ελλάδα, από  το 2017 ως το 2023 οι δείκτες τιμών των οικιστικών ακινήτων αυξήθηκαν πάνω από 50% σε ονομαστικούς όρους, και 35% σε πραγματικούς

Στη χώρα μας, τα πράγματα είναι ελαφρώς διαφορετικά, και από μια άποψη χειρότερα.  Ναι μεν οι τιμές των ακινήτων έκαναν «βουτιά» τα χρόνια της δημοσιονομικής κρίσης – όπου υπήρξε και καθίζηση του ΑΕΠ σχεδόν κατά 30%, πρωτοφανής για περίοδο ειρήνης. Όμως από το 2017 οι τιμές των ακινήτων έχουν πάρει την ανιούσα, με ρυθμό αναντίστοιχο με τα εισοδήματα.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το ΔΝΤ σε σχετική έκθεση, αντλώντας στοιχεία από την ΤτΕ, από  το 2017 ως το 2023 οι δείκτες τιμών των οικιστικών ακινήτων αυξήθηκαν πάνω από 50% σε ονομαστικούς όρους, και 35% σε πραγματικούς. Αντιθέτως το πραγματικό εισόδημα από μισθωτή εργασία, όπως έδειξε η έκθεση του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, μειώθηκε κατά 8,3% μεταξύ 2019-2023, η μεγαλύτερη μείωση στην ΕΕ.

Η ψαλίδα μεταξύ των εισοδημάτων των μισθωτών και των τιμών των ενοικίων και των ακινήτων, είναι τέτοια, που οδήγησε το ΔΝΤ να χτυπήσει καμπανάκι για πιθανή φούσκα ακινήτων στην Ελλάδα.

Απουσία κοινωνικής κατοικίας

Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει το οξύ πρόβλημα της στέγασης με αποσπασματικά μέτρα, είτε επιδοματικής πολιτικής για μικρή μερίδα των πιο ευάλωτων στρωμάτων, είτε εξίσου περιορισμένων επιδοτούμενων δανείων, όπως το «Σπίτι Μου». Απουσιάζει όμως μια ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική, που να μπορεί να δώσει μακροχρόνιες λύσεις.

Ελλάδα: »Δεν υπάρχει τομέας κοινωνικής ενοικιαζόμενης στέγασης» – Από την ετήσια έκθεση της  Housing Europe

Για παράδειγμα η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες της Ευρώπης που δεν έχει καθόλου προγράμματα ενοικιαζόμενης κοινωνικής κατοικίας – όπως καταγράφει και η οργάνωση Housing Europe – η οποία αντιπροσωπεύει τις μεγαλύτερες ενώσεις συνεταιριστικής και κοινωνικής κατοικίας σε όλη την Ευρώπη. Αντιθέτως σε χώρες, της κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, οι κοινωνικές κατοικίες αφορούν από το 20% ως και το 30% του συνόλου των κατοικιών.

To μόνο «υποκατάστατο» κοινωνικής κατοικίας που πρόκειται να εφαρμοστεί είναι λύσεις ΣΔΙΤ, όπως η Κοινωνική Αντιπαροχή. Το πρόγραμμα αφορά την παραχώρηση ακινήτων του δημοσίου σε ιδιώτες – αναδόχους, για να τα ανακαινίσουν και να τα ενοικιάσουν με προσιτό ενοίκιο σε ευάλωτους δικαιούχους.

Όπως σημειώνει όμως και η Housing Europe, πρόκειται για αποσπασματική προσέγγιση που αφορά κυρίως ιδιώτες εταίρους, ενώ «δεν περιλαμβάνει ούτε μια σωστή νομική κατοχύρωση για το τι συνιστά κοινωνική και προσιτή στέγαση, ούτε τη δημιουργία ενός εθνικού πλαισίου για την παροχή στέγασης, με τη συμμετοχή μιας ευρείας γκάμας εταίρων, από κρατικούς και μη κρατικούς φορείς».

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, φορείς όπως το Ίδρυμα Ευρωπαϊκών Προοδευτικών Μελετών (FEPS), το οποίο στηρίζεται από τους σοσιαλδημοκράτες, καταθέτουν προτάσεις για μια συμπεριληπτική στεγαστική πολιτική.

«Η Ευρωπαϊκή  Ένωση θα πρέπει να παραδώσει ένα σχέδιο στέγασης που δεν θα στοχεύει μόνο στους πραγματικά άπορους, αλλά θα αντιμετωπίζει ουσιαστικά τη στεγαστική  κρίση που αφορά όλους: τους φοιτητές, τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά, τις μονογονεϊκές οικογένειες, τους νέους εργαζόμενους…» δήλωσε στο Euronews ο Ντέιβιντ Ρινάλντι, διευθυντής πολιτικής του FEPS.

Επενδυτικό κενό

Αλλά μέχρι στιγμής υπάρχει σημαντικό επενδυτικό κενό στην κοινωνική και προσιτή στέγαση και τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα δημόσια κονδύλια μόνο για να στοχεύσουν στις πιο ευάλωτες ομάδες.

Για να αντιμετωπιστεί το αυξανόμενο επενδυτικό κενό, τα σχέδια πολιτικής της Φον Ντερ Λάιεν θα περιλαμβάνουν επίσης την αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να δοθεί στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία για τη στήριξη της στέγασης, καθώς και μια πρόταση που θα επιτρέπει στα κράτη μέλη να διπλασιάσουν τις προγραμματισμένες επενδύσεις της πολιτικής συνοχής σε οικονομικά προσιτές κατοικίες.

«Θα συνεργαστούμε με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για μια πανευρωπαϊκή επενδυτική πλατφόρμα για οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση, ώστε να προσελκύσουμε περισσότερες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις», αναφέρει το σχέδιο.

Περισσότερα χρήματα θα προέλθουν από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το οποίο θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 86,7 δισ. ευρώ μεταξύ 2026 και 2032 για δράσεις και επενδύσεις για τη στήριξη των πιο ευάλωτων ομάδων, υποστήριξε η πρόεδρος της Κομισιόν.

Η φον ντερ Λάιεν έδωσε στα κράτη μέλη προθεσμία έως τις 30 Αυγούστου για να υποδείξουν δύο υποψηφίους για το σώμα των επιτρόπων για την επόμενη πενταετή θητεία. Μόνο τότε θα αποφασίσει ποιος θα είναι επικεφαλής ποιου χαρτοφυλακίου – και ποιες εξουσίες θα έχει.