Η κατανόηση των λόγων που οδήγησαν στη χούντα θα πρέπει να αναζητηθεί πολύ πριν το 1967. Θα πρέπει ουσιαστικά να έχει ξεκινήσει από τον εμφύλιο πόλεμο και από τα όλα όσα άφησε πίσω του. Ο εμφύλιος μπορεί να τελείωσε το 1949 με τη νίκη του εθνικού στρατού όμως στην πραγματικότητα είναι ένας πόλεμος που συνέχισε να υφίσταται και μετά.. τα έκτακτα μέτρα του αντικομμουνισμού, τη διάκριση των πολιτών με βάση τα φρονήματα τους και τόσα άλλα. Όλα αυτά αποτέλεσαν πληγές που εύστοχα είχε ονομαστεί «Καχεκτική Δημοκρατία» για την περίοδο εκείνη.
Μνήμη και μαρτυρίες
Η μακρά νύχτα της Δικτατορίας…
Η δεκαετία του ‘60 σηματοδοτεί πολλές σημαντικές αλλαγές από τη μια την εκλογική άνοδο της Ένωσης Κέντρου, από την άλλη τις λαϊκές διεκδικήσεις, κινητοποιήσεις όλα αυτά δημιουργούν πολιτικό νέο σκηνικό το οποίο θα οδηγήσει το 1965 στην ανατροπή της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου, στην αποστασία και από κει και πέρα σε αυτές τις μεταβατικές κυβερνήσεις και σε μια ουσιαστικά ατμόσφαιρα ακυβερνησίας.
Ο Γέρος της Δημοκρατίας μεταξύ άλλων είπε:
Επιστρατεύτηκαν οι αυλικοί συνταγματολόγοι!
Είπα πράγματι ότι ο βασιλεύς απέλυσε τον Παπανδρέου αλλά έκαμε χρήση δικαιώματος; Δεν ήταν χρήση δικαιώματος, ήταν κατάχρηση δικαιώματος!
Όλο αυτό μοιάζει ότι θα μπορούσε να τελειώσει με τις εκλογές του Μαΐου του 1967 οι οποίες θα οδηγούσαν, ήταν βέβαιο, στην εκλογική νίκη της Ένωσης Κέντρου έτσι οδηγηθήκαμε στην 21η Απριλίου 1967!
Το βασιλικό διάταγμα απαγόρευε την κυκλοφορία εις τας οδούς της πόλεως!
Αυτή η κατάσταση ωφέλησε τελικά την ομάδα των Συνταγματαρχών η οποία μπόρεσε να αξιοποιήσει το αίσθημα κινδύνου που υπήρχε εντός του στρατού και να προχωρήσει στο σχεδιασμό με πολύ μεγάλη άνεση.
Στα ανάκτορα υπό τον αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο ορκίστηκε η νέα Εθνική Κυβέρνηση και επεβλήθη στρατιωτικός νόμος, άρση της Δημοκρατίας, κατάργηση των συλλόγων, λογοκρισία, κλείσιμο περιοδικών και εφημερίδων που είναι συνδεδεμένα κατά κύριο λόγο με την Αριστερά, παράλληλα βέβαια με χιλιάδες συλλήψεις!
Συλλήψεις που αφορούν όλον τον πολιτικό κόσμο καταρχάς όλη την πολιτική ηγεσία αλλά και βέβαια πάρα πολλά απλά στελέχη που συνδέονται κυρίως με την Αριστερά και με το Κέντρο.
Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα βρεθούν είτε στον ιππόδρομο, είτε αλλού και στη συνέχεια 6000 από αυτούς θα εξοριστούν στη Γυάρο!
Η πιο σημαντική ίσως προσπάθεια που έγινε τη βραδιά της 21ης Απριλίου 1967 για να ματαιωθεί η επικράτηση των επαναστατών ήταν εκείνη του Γεωργίου Ράλλη ο οποίος μέσω αστυνομικού ασυρμάτου προσπάθησε να επικοινωνήσει με το Τρίτο Σώμα Στρατού στη Βόρειο Ελλάδα.
Η χούντα από την πρώτη στιγμή δείχνει τη βία της ως καθεστώς την ίδια μέρα του πραξικοπήματος, δύο άνθρωποι ένας δεκαπεντάχρονος και η ΜαρίαΚαλαβρού θα δολοφονηθούν εν ψυχρώ.
Από το ντοκιμαντέρ «κορίτσια της βροχής» γυναίκες που μαρτύρησαν λένε ότι τότε απαγορευόταν η συγκέντρωση πάνω από 5 άτομα και όλα τα χωριά ήταν ένα μεγάλο κρατητήριο, μια μεγάλη φυλακή!!
Στις 13 Δεκέμβρη του 1967 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος προσπάθησε απέλπιδα και χωρίς αποτέλεσμα να κάνει αντικίνημα εναντίον των πραξικοπηματιών!
Τα πρώτα χρόνια είχαμε πολύ σκληρούς βασανισμούς λέει η γυναίκα που μαρτύρησε τότε…μου χτύπαγαν το κεφάλι πάνω στα διάφορα πράγματα,αυτή είναι μαρτυρία από «τα κορίτσια της βροχής», ο πόνος δεν περιγράφεται, ψελλίζει!
Ο Σπύρος Μουστακλής έμεινε ανάπηρος για την υπόλοιπη ζωή του, ένα από τα θύματα αυτής της θηριωδίας από τα βασανιστήρια!
Ο Αλέκος Παναγούλης αγωνιστής μάρτυρας κυρίως μετά την αποτυχημένη του απόπειρα εναντίον του Δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου και τόσοι άλλοι ανώνυμοι ή επώνυμοι Έλληνες που τάχθηκαν από την πρώτη στιγμή εναντίον του καθεστώτος!
Τότε ήταν η περίοδος της μαζικής μετανάστευσης στο εξωτερικό για μια καλύτερη ζωή και αυτό βοήθησε ώστε να δημιουργηθούν δεκάδες ενώσεις και σύλλογοι των Ελλήνων του εξωτερικού ενάντια της χούντας, μας λέει ο Δημοσιογράφος Βαγγέλης Σταφάκας!
Μια μάρτυς της εποχής εκείνης ομολογεί ότι όταν έφτασε στη Γυάρο υπήρχαν ήδη 10.000 κρατούμενοι! Όλα τα βουναλάκια του νησιού ήταν γεμάτα σκηνές!Υπήρχαν 120 γυναίκες σε ένα θάλαμο, στην εξορία έστελναν γυναίκες 70 και 75 ετών!
Προς τιμήν της η Ελένη Βλάχου θα αναστείλει την έκδοση της «Καθημερινής» και της «Μεσημβρινής».
Η πρώτη αντιδικτατορική ομάδα, λέει ο Θανάσης Σκρουμπέλος συγγραφέας, ήταν η φοιτητική οργάνωση με το όνομα «Ρήγας Φεραίος» ο Μανώλης Συμβουλάκης πρόεδρος της οργάνωσης αυτής, ανήκε στη νεολαία του Κέντρου.
Η ανάγκη να ενημερώσουμε τον κόσμο μας ώθησε να βγάλουμε την εφημερίδα «Θούριος» σε πολύγραφο να εντάξουμε το κόκκινο και το μαύρο χρώμα στις αφίσες μας με δυναμική και επιθετικό χαρακτήρα, η ρητορική των Συνταγματαρχών βασίστηκε στην παρουσίαση του πραξικοπήματος ως εθνοσωτήρια επανάσταση, μας λέει ο Στέλιος Κυμιωνής επιμελητής οπτικοακουστικών συλλογών.
Η Μελίνα Μερκούρη τον Απρίλιο του 1968 λέει χαρακτηριστικά:
Ο ρόλος της παγκόσμιας κοινής γνώμης είναι πολύ σημαντικός! Οι Συνταγματάρχες είναι αγροίκοι, αμόρφωτοι και φοβούνται την κοινή γνώμη και ένα άλλο στοιχείο ακόμα, τους καταστρέφω οικονομικά, διότι εκείνοι είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν για να έχουν δημοσιότητα εμείς δεν χρειάζεται να πληρώσουμε για προβολή, εγώ είμαι εδώ και εσείς είστε εδώ και μιλώ για την Ελλάδα!
Ας σημειωθεί ότι της αφαιρέθηκε η ιθαγένεια από τον Στυλιανό Παττακό.
Το Μάρτη του 1969 ο μεγάλος μας ποιητής Γιώργος Σεφέρης σπάει την «σιωπή» των διανοουμένων λέγοντας τα εξής από το ραδιόφωνο του BBC:
Κλείνουν 2 χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς όλως διόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο!
Η κοινή γνώμη της Ευρώπης αλλά και πέρα από τον Ατλαντικό ενημερώθηκε με τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα και ευαισθητοποιήθηκε τόσο πολύ ώστε να καταγγείλουν την Ελλάδα στο Συμβούλιο της Ευρώπης από το οποίο αποχώρησε η ίδια η χούντα.
Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Κώστα Γεωργάκη ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε στην Genovaτον Σεπτέμβρη το 1970, το γεγονός αυτό συντάραξε την κοινή Ευρωπαϊκή γνώμη αλλά και η βόμβα στην Πρεσβεία των ΗΠΑ συντάραξε τη χούντα. Ενεργοποίησε την διάθεση της να προβάλλεται προς τα έξω και για να το επιτεύξει αυτό οργάνωσε το πρόγραμμα της νεοσύστατης τηλεόρασης έτσι ώστε οι πολίτες να παρακολουθούν προγράμματα και σειρές και να μην τους μένει χρόνος για συζήτηση ή προβληματισμό. Άρχισαν οι απαγορεύσεις των αριστερών κυρίως οι δίσκοι και τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη.
Ο Σωτήρης Ρίζας Διευθυντής Ερευνών λέει χαρακτηριστικά:
Το κίνημα στο Ναυτικό τον Μάιο του ’73 απέτυχε και ενεργοποίησε την χούντα να προβεί στο δημοψήφισμα τις 29 Ιουλίου 1973 όπου ο κυρίαρχος λαός έδινε το προβάδισμα στην Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία καταργώντας την Βασιλεία.
Ήρθε η ώρα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, την οποία φοβόταν τόσο πολύ το καθεστώς της χούντας. Όμως οι νέοι, οι εργάτες, ο κόσμος όλος δεν άντεχε άλλο τα δεσμά των Συνταγματαρχών έτσι ήρθε η κορύφωση της αντίστασης των φοιτητών στις 17 Νοέμβρη, χωρίς πολλά λόγια και σκέψεις παρά μόνο πράξεις ηρωικές συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου στο Πολυτεχνείο για τον ίστατο αγώνα, για « Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»! Από τα μεγάφωνα ακούγονται οι φωνές των φοιτητών: «Αδέλφια στρατιώτες δε θα σηκώσετε όπλο, δεν θα πυροβολήσετε τ’ αδέλφια σας…»
Όμως εκείνη την νύχτα« τ’αδέλφια στρατιώτες» δεν άκουγαν τίποτα, ποτισμένοι από τις διακηρύξεις των αγράμματων καιροσκόπων Συνταγματαρχών προχώρησαν στην τελευταία πράξη του δράματος:
Έριξαν την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου με το τεθωρακισμένο αδιαφορώντας για τις εκκλήσεις χιλιάδων φοιτητών και κόσμου της Αθήνας, αδιαφορώντας αν υπήρχαν νεκροί…. Οδηγώντας σιγά-σιγά στην κρίση της Κύπρου, στην προδοσία της Κύπρου και κατόπιν στην επαναφορά της Δημοκρατίας με την έλευση του εξόριστου Κωνσταντίνου Καραμανλή, οι δικτάτορες θα καταδικαστούν και η πρώτη μορφή κάθαρσης θα έρθει για την στερέωση της Δημοκρατίας!
[Πηγή: Από το αρχείο της ΕΡΤ]
Ως κατακλείδα, ας διαβάσουμε ένα ποίημα από την συλλογή ποιημάτων του ήρωα Αλέκου Παναγούλη:
Στην Ελλάδα σήμερα
Σβησμένη φλόγα, ποὺ πάντα καίει
Σκέπασμα τάφου χωρὶς νεκρούς.
Μάτια κλαμένα ποὺ κοιτᾶνε
Σκέψεις κρυμμένες σὲ
Προσκαλοῦν.
Πίστη κι ἐλπίδα χαροπαλεύουν
Πνεῦμα κι ἀλήθεια στὶς φυλακές.
Ἅγιες προσπάθειες ναυαγισμένες
Φωνὲς ἀνθρώπων σὲ προσκαλοῦν.
Σπόρος ὀργῆς πέφτει στὸ χῶμα
Μήνυμα πάλης τρέφει φτερά
Σπίθα φεγγίζει μέσ᾿ στὸ σκοτάδι
Νέοι ἀγῶνες σὲ προσκαλοῦν.
Εύα Καπελλάκη – Κοντού [Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος & ραδιοφωνική παραγωγός]
