Η δυσεπίλυτη εξίσωση αναδιοργάνωσης της ευρωπαϊκής άμυνας αν οι ΗΠΑ αποσύρουν τις δυνάμεις τους

Η Ευρώπη διαχρονικά είχε οικοδομήσει τα όποια πολεμικά της σχέδια στην παρουσία του αμερικάνικου «ιππικού» στην πρώτη γραμμή.

Άλλωστε, από τότε που ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ το 1949, ένας από τους βασικούς ρόλους των ευρωπαϊκών μελών της συμμαχίας ήταν να προβάλλουν μια αρχική αντίσταση σε εισβολή, ενώ οι ΗΠΑ θα συγκέντρωναν την τεράστια δύναμή τους και θα έστελναν στρατεύματα, εξοπλισμό και προμήθειες πέρα ​​από τον Ατλαντικό ώστε να κερδίσουν στον μεγαλύτερο πόλεμο. Λιμάνια όπως το Ρότερνταμ και η Αμβέρσα θα υποδέχονταν τους άνδρες και το υλικό που στη συνέχεια θα χρησιμοποιούσαν δρόμους και σιδηροδρομικές γραμμές για να κατευθυνθούν προς τα μέτωπα.

Όμως οι οραματιστές αυτών των σχεδίων δεν φαντάστηκαν ποτέ ένα ΝΑΤΟ χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες, και για δεκαετίες, η στρατιωτική επιμελητεία της Ευρώπης χτίστηκε με την παραδοχή της αμερικανικής υποστήριξης. Μεγάλο μέρος της υποδομής μεταφορών της ηπείρου – που κατασκευάστηκε ή αναβαθμίστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου – εξακολουθεί να τρέχει από τη Δύση προς την Ανατολή, διαμορφωμένη από την προσδοκία ότι οι ενισχύσεις των ΗΠΑ θα έφταναν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Σημαντικοί στρατηγικοί διάδρομοι της Γηραιάς Ηπείρου εκτείνονται από την ολλανδική ακτή έως την πολωνική πλευρά του διαδρόμου Σουβάλκι, της στενής λωρίδας γης μήκους περίπου 100 χλμ. κατά μήκος των συνόρων Λιθουανίας-Πολωνίας, μεταξύ της Λευκορωσίας στα ανατολικά και του ρωσικού θύλακα του Καλίνινγκραντ στα δυτικά, ο οποίος θεωρείται ότι θα είναι πιθανότατα ένας από τους πρώτους ρωσικούς στόχους σε περίπτωση σύρραξης με το ΝΑΤΟ.

«Αυτοί οι διάδρομοι είναι κρίσιμοι γιατί επιτρέπουν στο ΝΑΤΟ και τους συμμάχους μας να φτάσουν γρηγορότερα στην ανατολική πλευρά», δήλωσε στο Politico ο Λιθουανός αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Τόμας Γκοντλιάουσκας.

Τα έργα στρατιωτικής κινητικότητας βασίζονται στην προϋπόθεση ότι οι Αμερικανοί θα συνδράμουν – μια πεποίθηση που παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιαμφισβήτητη, ακόμη και όταν η πολιτική δέσμευση των ΗΠΑ στην Ευρώπη δείχνει αυξανόμενα σημάδια πίεσης.

«Το αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραμείνουν ή όχι ενεργές στο ΝΑΤΟ και στην Ευρώπη είναι μια θεμιτή ερώτηση», δήλωσε στο Politico ο πρώην διοικητής του αμερικανικού στρατού στην Ευρώπη, Μπεν Χότζες. “Ανησυχώ γι’ αυτό. Ελπίζω να μην αλλάξουμε σημαντικά τη δέσμευσή μας στην Ευρώπη. Θα ήταν τρομερό λάθος για τις Ηνωμένες Πολιτείες.”

Η δυσάρεστη πραγματικότητα είναι ότι χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ, η μετακίνηση στρατευμάτων σε όλη την Ευρώπη θα ήταν πιο αργή, πιο δαπανηρή και θα παρεμποδιζόταν από ένα συνονθύλευμα υλικοτεχνικής συμφόρησης. Σε μια πραγματική κρίση, αυτό μπορεί όχι απλώς να είναι αναποτελεσματικό αλλά και μοιραίο.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζητούν εδώ και καιρό την προοπτική στρατηγικής αυτονομίας, αλλά το κάνουν μέσα από σχέδια όπου η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να ελέγχει τα βασικά εργαλεία στρατιωτικής κινητικότητας: τα αεροσκάφη, τα πλοία, τις αλυσίδες εφοδιασμού καυσίμων, τους δορυφόρους ή την άμυνα στον κυβερνοχώρο.

Η Ευρώπη δεν διαθέτει μεταφορικά αεροσκάφη βαρέων οχημάτων, στρατιωτικά φορτηγά πλοία και τα εξειδικευμένα οχήματα που απαιτούνται για τη μετακίνηση αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων μονάδων. «Μπορούμε να μετακινήσουμε ελαφρύτερα οχήματα, αλλά όχι τα βαρύτερα πράγματα», δήλωσε η Κίμπερλι Κρούιχβερ, ερευνήτρια στην ολλανδική εταιρεία συμβούλων TNO.

Ο Γιάννικ Χάρτμαν, συνεργάτης του Γερμανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, επιβεβαίωσε ότι μια απόσυρση των ΗΠΑ θα άφηνε την Ευρώπη, για παράδειγμα, χωρίς βασικό εξοπλισμό φόρτωσης βαρέως εξοπλισμού, όπως ράμπες και βαγόνια με επίπεδη επιφάνεια. Η Ευρώπη επίσης διαθέτει ελάχιστα αποθέματα στρατιωτικού υλικού, ενώ οι ΗΠΑ αντίθετα έχουν αποθηκευμένο εξοπλισμό σε όλη τη Γερμανία, την Πολωνία και την Ολλανδία.

Ο ανεφοδιασμός αέρα-αέρος — απαραίτητος σε αμφισβητούμενο εναέριο χώρο — εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό τομέας των ΗΠΑ. Η άμυνα της Ευρώπης στην ανατολική πλευρά της βασίζεται σε δίκτυα καυσίμων του ΝΑΤΟ που χρηματοδοτούνται από την Ουάσιγκτον και εκτείνονται σε όλη την ήπειρο.

Όμως η εξάρτηση εκτείνεται και πέρα ​​από την επιμελητεία: η Ευρώπη βασίζεται επιπλέον στις ΗΠΑ για υπηρεσίες πληροφοριών, άμυνα από απειλές στον κυβερνοχώρο και ανίχνευση υβριδικών απειλών. «Αν οι ΗΠΑ αποσυρθούν, οι πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο και η δορυφορική επιτήρηση θα είναι οι πρώτες που θα υποφέρουν», δήλωσε ο Σίμον Βαν Χοϊμίσεν, ερευνητής του Royal Higher Institute for Defense, που εδρεύει στις Βρυξέλλες.

Οι δυνατότητες κυβερνοασφάλειας των ΗΠΑ διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην υπεράσπιση των στρατιωτικών δικτύων της Ευρώπης. Χωρίς αυτές, οι υποδομές της Γηραιάς Ηπείρου θα γινόταν εύκολος στόχος κυβερνοεπιθέσεων, σαμποτάζ και εκστρατειών παραπληροφόρησης. Ακόμη και αν αυξηθούν άμεσα οι επενδύσεις, η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να αντικαταστήσει αυτές τις δυνατότητες βραχυπρόθεσμα, σημείωσε ο Χάρτμαν.

Ενώ οι υλικές ελλείψεις στον εξοπλισμό είναι ένα προφανές ζήτημα, μια άλλη λιγότερο ορατή αδυναμία – αλλά αναμφισβήτητα πιο επικίνδυνη – βρίσκεται στον συντονισμό.

Σε καιρό ειρήνης, η γραφειοκρατία εμποδίζει την κινητικότητα: οι άδειες, οι εθνικοί κανονισμοί και διάφορες σιωπηρές διαδικασίες επιβραδύνουν τα πάντα. Σε καιρό πολέμου, μια τέτοια γραφειοκρατία πιθανότατα θα παραμεριζόταν, όμως η απουσία της γραφειοκρατίας δεν λύνει το βαθύτερο πρόβλημα του ποιος πραγματικά συντονίζει τις κινήσεις.

Το μόνο σώμα που έχει αναμφισβήτητα πλήρη εικόνα της στρατιωτικής κινητικότητας στην Ευρώπη δεν στεγάζεται στους γυάλινους πύργους του στρατηγείου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες — βασίζεται σε ένα στρατιωτικό συγκρότημα στο Ουλμ της Γερμανίας. Εκεί λειτουργεί η Κοινή Διοίκηση Υποστήριξης και Ενεργοποίησης (Joint Support and Enabling Command – JSEC).

Με αποστολή να διευκολύνει την ταχεία κίνηση των νατοϊκών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ευρώπη, η JSEC χαρτογραφεί κρίσιμους κόμβους, σχέδια για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και παρακολουθεί τους στρατηγικούς διαδρόμους που συνδέουν βασικούς συμμάχους — από την Ολλανδία ως την Πολωνία και από την Ελλάδα ως την Ρουμανία.

Η JSEC υπάγεται στην εξουσία του ανώτατου συμμαχικού διοικητή του ΝΑΤΟ, μια θέση που κατείχε πάντα ένας Αμερικανός στρατηγός, που σημαίνει ότι η ηγεσία της πιο ολοκληρωμένης προσπάθειας της Ευρώπης για συντονισμένη κινητικότητα εξαρτάται από την Ουάσιγκτον.

Η κυβέρνηση Τραμπ φέρεται να σκέφτεται να παραδώσει αυτόν τον ρόλο σε έναν Ευρωπαίο στρατηγό για πρώτη φορά από την ίδρυση της συμμαχίας, υπογραμμίζοντας το συρρικνούμενο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την ευρωπαϊκή άμυνα.

Επιπλέον, αναλυτές επισημαίνουν ότι η συντονισμένη δράση και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της JSEC και της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένουν αποσπασματικές, κυρίως λόγω των πολιτικών εντάσεων μεταξύ των χωρών μελών.

Η ΕΕ αυτή τη στιγμή εργάζεται για να καλύψει αυτό το κενό. Μια νέα ανακοίνωση στρατιωτικής κινητικότητας αναμένεται το δεύτερο εξάμηνο του 2025, με στόχο την υπέρβαση των σημείων συμφόρησης υποδομών και της γραφειοκρατίας. Το θέμα της στρατιωτικής κινητικότητας εμφανίζεται ήδη στο πακέτο “ReArm Europe” και στη Λευκή Βίβλο της ΕΕ για την άμυνα.

Μιλώντας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή εκπονεί νέο σχέδιο για τον εξορθολογισμό των κανόνων για τα επικίνδυνα αγαθά, την άρση των απαρχαιωμένων περιορισμών βάρους και την κατάργηση πολλών γραφειοκρατικών περιορισμών.

«Έχουμε μια λίστα με περίπου 500 επείγουσα έργα στρατιωτικής κινητικότητας», είπε ο Έλληνας επίτροπος, προσθέτοντας ότι «οι βραχυπρόθεσμες επενδύσεις γρήγορα θα ενισχύσουν τις οδικές και σιδηροδρομικές γέφυρες, θα διευρύνουν τις σήραγγες και θα επεκτείνουν τις λιμενικές υποδομές για να αυξήσουν τη χωρητικότητα».

Πηγή: Politico