Εκτός Σχεδίου Δόμηση: Ανάγκη για θεσμική λύση με ταχύτητα και σαφήνεια

της Εύας Νιργιανάκη…

Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να ακυρώσει βασικές διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού ως αντισυνταγματικές, έφερε στο προσκήνιο ένα κρίσιμο ζήτημα που απασχολεί χιλιάδες πολίτες και επαγγελματίες, τη δόμηση σε εκτός σχεδίου περιοχές. Μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας και θεσμικού κενού, η ανάγκη για άμεσες και εφαρμόσιμες λύσεις είναι επιτακτική. Τα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια αναδεικνύονται ως ο μόνος δρόμος για σταθερότητα, περιβαλλοντική προστασία και βιώσιμη ανάπτυξη – αρκεί να προχωρήσουν με γρήγορο και οργανωμένο βηματισμό. O κ. Ταβερναράκης Γιώργος – Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας-Τμήματος Ανατολικής Κρήτης (ΤΕΕ/ΤΑΚ), αναλύει ποιες είναι οι άμεσες προκλήσεις και ποιος ο ρόλος των ΤΠΣ/ΕΠΣ στην πολεοδομική μετάβαση.

Τι θα περιλαμβάνει το νέο Προεδρικό Διάταγμα; Υπάρχουν μηχανισμοί ταχύτητας για το ΣτΕ;

Το νέο Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.) αναμένεται να ρυθμίσει:

• Τις βασικές αρχές δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές, με προσαρμογή στις συνταγματικές επιταγές.
• Τον καθορισμό ζωνών προστασίας και χρήσεων γης.
• Τις ειδικές ρυθμίσεις για μικρούς οικισμούς, ιδίως εκείνους που δεν καλύπτονται ακόμη από Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια.
• Μεταβατικές ρυθμίσεις, μέχρι την ολοκλήρωση των ΤΠΣ και ΕΠΣ, που θα αποτελέσουν τη μόνιμη λύση.

Η διαδικασία επεξεργασίας του Π.Δ. από το ΣτΕ προβλέπει γνωμοδότηση επί του σχεδίου. Παρότι δεν υπάρχει τυπικός μηχανισμός επιτάχυνσης, η έγκριση μπορεί να επισπευσθεί αν το ΥΠΕΝ υποβάλει πλήρως τεκμηριωμένα σχέδια, με την τεχνική υποστήριξη του ΤΕΕ, και ζητήσει επείγουσα εξέταση. Η ευελιξία θα εξαρτηθεί από την πληρότητα, τη σαφήνεια και την άμεση αποδοχή διορθώσεων που μπορεί να προτείνει το ΣτΕ.

Πώς μπορεί να τηρηθεί το αυστηρό χρονοδιάγραμμα των 15–30 ημερών;

Η ανάγκη να θεσπιστούν μεταβατικές ρυθμίσεις άμεσα είναι καθοριστική για την αγορά, την πολεοδομική λειτουργία και την ασφάλεια δικαίου. Η τήρηση του χρονοδιαγράμματος προϋποθέτει:

• Σύνταξη προτάσεων ήδη επεξεργασμένων, χωρίς νέες διαβουλεύσεις εκ του μηδενός.
• Στενή συνεργασία του ΥΠΕΝ με το ΤΕΕ και τις αρμόδιες υπηρεσίες για την άμεση κατάθεση και τεχνική υποστήριξη των σχεδίων.

Είναι σαφές ότι μόνο με πολιτική βούληση, συνεργασία όλων των εμπλεκομένων και ενεργοποίηση έκτακτων διαδικασιών (όπως επείγουσα εισαγωγή στο ΣτΕ) μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος.

Ενδιάμεση λύση: Πληθυσμιακά και γεωγραφικά κριτήρια – Τι ισχύει για την Κρήτη;

Οι προτάσεις για ενδιάμεσες ρυθμίσεις είναι απολύτως αναγκαίες μέχρι την ολοκλήρωση των ΤΠΣ και ΕΠΣ, τα οποία έχουν σήμερα μακροχρόνιο ορίζοντα. Η εξαίρεση μικρών οικισμών έως 500 κατοίκους από αυστηρούς περιορισμούς, ή ο καθορισμός Περιοχών Ελεγχόμενης Χρήσης (ΠΕΧ) με πιο ευέλικτους όρους, μπορεί να προσφέρει ανακούφιση στις τοπικές κοινωνίες.

Η προτεινόμενη λύση πρέπει να στηρίζεται σε:

• Πληθυσμιακά κριτήρια (π.χ. μικροί οικισμοί κάτω των 500 ή 1.000 κατοίκων).
• Γεωγραφικά κριτήρια (απομονωμένοι, ορεινοί, νησιωτικοί ή παραδοσιακοί οικισμοί).
• Σταδιακή μείωση αρτιότητας (π.χ. από 4 στρέμματα σε 1 στρέμμα στη ζώνη Γ), μέχρι να εγκριθούν τα ΤΠΣ.

Η Κρήτη αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση:

• Έχει μικρούς και διάσπαρτους οικισμούς, που συχνά βρίσκονται σε περιοχές με χαμηλή πίεση ανάπτυξης.
• Αντιμετωπίζει ταυτόχρονα έντονη τουριστική πίεση, ιδίως στα παράλια, όπου οι προσωρινές ρυθμίσεις πρέπει να είναι πιο αυστηρές για να μην ευνοήσουν άναρχη δόμηση.

Τα ΤΠΣ και τα ΕΠΣ είναι ο μόνος τρόπος να ξεπεραστεί οριζόντια αυτή η αβεβαιότητα. Μέσω αυτών:

• Καθορίζονται με σαφήνεια χρήσεις γης, όροι δόμησης και ειδικές ρυθμίσεις για κάθε περιοχή.
• Ορίζονται περιοχές προς οικιστική ανάπτυξη, αγροτική χρήση, τουρισμό, βιοτεχνία κ.λπ.
• Εξασφαλίζεται συνταγματική νομιμότητα και προστασία του περιβάλλοντος.

Η πρόοδος των ΤΠΣ και ΕΠΣ

Τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια είναι σήμερα το βασικό εργαλείο σχεδιασμού. Στην Κρήτη:

• Έχουν ήδη προκηρυχθεί ή εκπονούνται περισσότερα από 30 ΤΠΣ, αλλά η πλειονότητα βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο.
• Η εκπόνησή τους χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, γεγονός που καθιστά κρίσιμη την επιτάχυνση των διαδικασιών.

Τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ) χρησιμοποιούνται για μεγάλες επενδύσεις, σύνθετες τουριστικές αναπτύξεις ή περιοχές με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Μπορούν να δώσουν λύσεις άμεσα, σε τοπικό επίπεδο.

Η μεγάλη πρόκληση είναι να υπάρξει:

• Παράλληλη προώθηση μεταβατικών λύσεων (π.χ. ευέλικτες ΠΕΧ).
• Ταχεία ολοκλήρωση των ΤΠΣ και ΕΠΣ που θα δώσουν το οριστικό θεσμικό πλαίσιο.

Ο ρόλος του ΤΕΕ/ΤΑΚ και η συνεργασία με Περιφέρεια και Δήμους

Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας / Τμήμα Ανατολικής Κρήτης (ΤΕΕ/ΤΑΚ) διαδραματίζει πολυεπίπεδο ρόλο στη διαχείριση και επιτάχυνση των πολεοδομικών διαδικασιών σε τοπικό επίπεδο, ιδίως στη σημερινή, ιδιαίτερα πιεστική συγκυρία. Η συμβολή του μπορεί να αναλυθεί στους παρακάτω βασικούς άξονες:

1. Τεχνική Υποστήριξη και Εξειδίκευση
   • Το ΤΕΕ/ΤΑΚ διαθέτει την επιστημονική επάρκεια και την τεχνογνωσία για την υποστήριξη των Δήμων και της Περιφέρειας σε πολεοδομικά και χωροταξικά θέματα.
   • Παρέχει ουσιαστικές τεχνικές εισηγήσεις και προτάσεις για την προσαρμογή των μεταβατικών ρυθμίσεων στην τοπική πραγματικότητα της Κρήτης.
   • Λειτουργεί ως θεσμικός σύμβουλος της Πολιτείας, διασφαλίζοντας την ποιοτική και ουσιαστική διαχείριση των ζητημάτων.
2. Διασύνδεση και Συντονισμός των Φορέων
   • Το ΤΕΕ/ΤΑΚ μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ των Δήμων, της Περιφέρειας, του ΥΠΕΝ και του ΤΕΕ σε κεντρικό επίπεδο.
   • Έχει τη δυνατότητα να συντονίζει τις τοπικές ανάγκες και να μεταφέρει γρήγορα και τεκμηριωμένα τα προβλήματα και τις προτάσεις στο Υπουργείο.
   • Μέσα από το θεσμικό του ρόλο στις Επιτροπές Παρακολούθησης των ΤΠΣ, συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο της προόδου και στην άρση εμποδίων.
3. Επιτάχυνση των Διαδικασιών Σύνταξης και Έγκρισης ΤΠΣ – ΕΠΣ
   • Το ΤΕΕ/ΤΑΚ συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία ωρίμανσης των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, μέσω εκπροσωπήσεων από τα μέλη του.
4. Εκπαίδευση και Ενημέρωση των Τοπικών Φορέων
   • Το ΤΕΕ/ΤΑΚ διοργανώνει ημερίδες, τεχνικές συναντήσεις και επιμορφωτικά σεμινάρια για μηχανικούς, στελέχη δήμων και αυτοδιοικητικά όργανα, με στόχο την ορθή κατανόηση και εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας.
   • Συμβάλλει στη διάχυση πληροφορίας και στη διασφάλιση της ποιότητας των πολεοδομικών πράξεων.

Η συνεργασία με την Περιφέρεια και τους Δήμους της Κρήτης είναι σταθερή και ενισχύεται συνεχώς, ιδιαίτερα μέσα από τη συμμετοχή σε τεχνικές επιτροπές για την παρακολούθηση της προόδου των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ – ΕΠΣ). Στόχος είναι οι γρήγορες, εφαρμόσιμες λύσεις που προστατεύουν το περιβάλλον, στηρίζουν την τοπική ανάπτυξη και δίνουν διέξοδο στις ανάγκες των πολιτών.

Το ΤΕΕ/ΤΑΚ μπορεί να αποτελέσει τον κρίσιμο συνδετικό κρίκο για να διασφαλιστεί η ισορροπία μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανάγκης ανάπτυξης, μέσα από χωρικό σχεδιασμό που θα είναι και γρήγορος και θεσμικά ασφαλής.