Δανία: Η πόλη που πληρώνει για τα επαναχρησιμοποιούμενα ποτήρια καφέ

Η πόλη Άαρχους της Δανίας ξεκίνησε ένα τριετές δοκιμαστικό πρόγραμμα για να περιορίσει τον αριθμό των ποτηριών καφέ μιας χρήσης…  Για ενάμιση χρόνο, το 2022, ο ρομποτικός βραχίονας SeaProtectorOne συγκέντρωσε πάνω από 100.000 ποτήρια μίας χρήσης από τον ποταμό Å της πόλης αναδεικνύοντας το τεράστιο πρόβλημα πλαστικής ρύπανσης στην πόλη.

Το Άαρχους αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Δανίας με περίπου 336.000 κατοίκους και εν δυνάμει χρήστες ποτηριών μιας χρήσης.

«Καμπανάκι» για τις αρχές η συλλογή 100.000 ποτηριών μίας χρήσης από τον ποταμό Å

Οι αρχές αναζητούσαν λύση. Τον Ιανουάριο του 2023 ξεκίνησε ένα τριετές δοκιμαστικό πρόγραμμα για τον περιορισμό του αριθμού των ποτηριών καφέ μιας χρήσης. Αντί λοιπόν τα ποτήρια να καταλήγουν στους κάδους οι κάτοικοι μπορούν να χρησιμοποιούν μηχανήματα και να λαμβάνουν επιβράβευση σε χρήμα.

Οι άνθρωποι πληρώνονται για να επιστρέφουν τα ποτήρια καφέ/ REUSABLE

Τα πρώτα βήματα

Αρχικά παράχθηκαν 40.000 ποτήρια καφέ μια χρήσης, σε δύο σχέδια και εγκαταστάθηκαν περίπου 25 μηχανήματα ανακύκλωσης στην πόλη.

Το έργο που επικεντρώθηκε στην εξάλειψη των απορριμμάτων από ποτήρια μιας χρήσης είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ του Δήμου του Άαρχους και της εταιρείας ανακύκλωσης TOMRA, η οποία παρέχει ήδη άλλες υπηρεσίες συλλογής απορριμμάτων στην πόλη.

Οι καταναλωτές πετώντας το ποτήρι στα ειδικά μηχανήματα τοποθετούν την πιστωτική τους κάρτα στην καθορισμένη περιοχή και ένα μήνυμα φτάνει σε αυτούς μέσα σε λίγα λεπτά. Τους ενημερώνει πως έχουν πιστωθεί στο λογαριασμό τους περίπου πέντε δανικές κορώνες (7 λεπτά του ευρώ).

«Μέσω της ανάλυσης αποβλήτων ανακαλύψαμε ότι το 45% στο Άαρχους προερχόταν από συσκευασίες για φαγητό», λέει (euronews) ο Simon Smedegaard Rossau, υπεύθυνος του έργου στον Δήμο. «Αυτή η διαπίστωση αποτέλεσε σημείο καμπής».

Ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του project, το Άαρχους είναι πλέον σε θέση να μοιραστεί τα πρώτα του αποτελέσματα, με την ελπίδα ότι περισσότερες πόλεις να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν εισάγει ανάλογα συστήματα που επιτρέπουν στους πολίτες να επιστρέφουν πλαστικά ή γυάλινα μπουκάλια σε ειδικά διαμορφωμένα μηχανήματα σε αλυσίδες σούπερ μάρκετ, όπου ανταμείβονται με μια μικρή επιστροφή χρημάτων σε αντάλλαγμα.

Ωστόσο, το σύστημα του Άαρχους είναι υπαίθριο, με μηχανήματα που βρίσκονται στους κύριους εμπορικούς δρόμους.

Στόχος είναι η ανακύκλωση πολύ δημοφιλών προϊόντων, όπως τα ποτήρια με κρύα ή ζεστά ροφήματα, τα οποία χρησιμοποιούνται κατά μέσο όρο μόλις 15 λεπτά πριν καταλήξουν στα σκουπίδια. «Λιγότερο από το 2% των πλαστικών ποτηριών καφέ μιας χρήσης ανακυκλώνονται παγκοσμίως», λέει ο Rossau.

Η πιλοτική εφαρμογή δεν απαιτούσε μόνο την κατασκευή μηχανημάτων, την απόφαση για το πού θα τοποθετηθούν και τη δημιουργία των ανακυκλώσιμων ποτηριών. Η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών ήταν ένα απαραίτητο βήμα για να πραγματοποιηθεί η «επανάσταση της επαναχρησιμοποίησης».

Για να πειστούν οι πολίτες, η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε αρχικά από 45 καφετέριες, οι οποίες συμφώνησαν να πωλούν ροφήματα μόνο σε αυτά τα ποτήρια, χωρίς να δίνουν στους καταναλωτές την επιλογή να αγοράζουν πλαστικά ποτήρια μιας χρήσης.

Τις πρώτες εβδομάδες, το ποσοστό επιστροφής ήταν μόνο περίπου 25% και αυτό έκανε τον Rossau να αμφιβάλλει αν το σύστημα θα λειτουργούσε. Για να αποτελέσουν τα επαναχρησιμοποιούμενα ποτήρια καλύτερη εναλλακτική λύση σε σχέση με τα αντίστοιχα μιας χρήσης πρέπει να ανακυκλωθούν τουλάχιστον έξι φορές περισσότερα, φτάνοντας σε ποσοστό επιστροφής 82%.

Ο Σεπτέμβριος που άλλαξαν όλα

Το σημείο καμπής ήρθε κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου φεστιβάλ Aarhus Uke της πόλης τον Σεπτέμβριο, όπου οι έμποροι λιανικής πώλησης στην εκδήλωση προσέφεραν αποκλειστικά τα ποτήρια που μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν. Πολλοί περισσότεροι πολίτες τα βρήκαν μπροστά τους και περίπου 100.000 ποτήρια επιστράφηκαν, ποσότητα που θα γέμιζε 1.200 κάδους απορριμμάτων.

Η εκδήλωση, λέει ο Rossau, ήταν χρήσιμη για την αλλαγή συμπεριφοράς, καθώς εξοικείωσε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού με το νέο ανακυκλώσιμο προϊόν.

Το σημείο καμπής ήρθε κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου φεστιβάλ Aarhus Uke της πόλης τον Σεπτέμβριο/REUSABLE

Στόχος επετεύχθη…

«Βλέπουμε τώρα αλλαγές στη συμπεριφορά. Βλέπουμε ανθρώπους να πηγαίνουν με σακούλες γεμάτες ποτήρια, πράγμα που σημαίνει ότι ανακυκλώνουν όπως για τα κουτιά και τα μπουκάλια», λέει ο Rossau. «Τώρα βλέπουμε ότι το ποσοστό επιστροφής είναι 88%, πράγμα που σημαίνει ότι ένα ποτήρι επαναχρησιμοποιείται 44 φορές».

Το πιλοτικό πρόγραμμα έθεσε ως στόχο τη συλλογή 500.000 ποτηριών τον πρώτο χρόνο, στόχος που ξεπεράστηκε κατά πολύ, καθώς επιστράφηκαν 735.000. Για το 2025, ο στόχος είναι η συλλογή 1,5 εκατομμυρίου ποτηριών, ενώ επιπλέον 1,5 εκατομμύριο ποτήρια προγραμματίζονται για το τρίτο έτος. Στο μέλλον, ο Δήμος του Άαρχους επιθυμεί να επεκταθεί σε μερικές άλλες κοντινές μικρές πόλεις, καθώς και σε άλλες μορφές συσκευασίας τροφίμων.

«Το Άαρχους είναι μόνο η αρχή. Έχουμε δει μεγάλη δυναμική από πόλεις όπως η Βαρκελώνη, το Βερολίνο, η Γάνδη, το Ρότερνταμ και το Παρίσι να μάχονται κατά αποβλήτων από συσκευασίες μιας χρήσης, ενισχύοντας τα συστήματα επαναχρησιμοποίησης», λέει ο Nathan Dufour, υπεύθυνος συστημάτων επαναχρησιμοποίησης στο Zero Waste Europe.

Οι απαγορεύσεις του πλαστικού μιας χρήσης έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές, αλλά η παραγωγή πλαστικού αναμένεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2060. Ο ρόλος των πολιτικών θα είναι κρίσιμος για τον καθορισμό του ρυθμού και της επιτυχίας αυτής της μετάβασης, ώστε τα συστήματα επαναχρησιμοποίησης να είναι αποτελεσματικά και βολικά για τους πωλητές και τους καταναλωτές.