Βενεζουέλα – Ποιο είναι το Καρτέλ των Ήλιων που οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν ως τρομοκρατική οργάνωση

Οι Ηνωμένες Πολιτείες χαρακτήρισαν τη Δευτέρα (24/11) το Καρτέλ των Ήλιων (Cartel de los Soles στα ισπανικά) ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση, ισχυριζόμενες ότι κατευθύνεται από τον πρόεδρο της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, και ανώτερα στελέχη της κυβέρνησής του.

Ο χαρακτηρισμός μιας οργάνωσης ως τρομοκρατικής ομάδας δίνει στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου και στις στρατιωτικές υπηρεσίες των ΗΠΑ ευρύτερες εξουσίες για να την στοχεύσουν και να την εξαρθρώσουν.

Ωστόσο, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με το αν το Καρτέλ των Ήλιων υπάρχει πραγματικά, ενώ το υπουργείο Εξωτερικών της Βενεζουέλας απορρίπτει κατηγορηματικά τον ισχυρισμό, τον οποίο περιγράφει ως «νέο και γελοίο ψέμα». Ο υπουργός Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Βενεζουέλας, Ντιοσντάδο Καμπέγιο, ο οποίος φέρεται να είναι ένα από τα υψηλόβαθμα μέλη του καρτέλ, μιλά εδώ και καιρό για «εφεύρεση», κατηγορώντας τις αμερικανές υπηρεσίες ότι χρησιμοποιούν αυτά τα σενάρια ως δικαιολογία για να στοχοποιούν όσους δεν συμπαθούν.

Ο Γκουστάβο Πέτρο, ο πρόεδρος της γειτονικής Κολομβίας, έχει επίσης αρνηθεί την ύπαρξη του καρτέλ. «Είναι η φανταστική δικαιολογία της ακροδεξιάς για να ρίξει κυβερνήσεις που δεν την υπακούουν», έγραψε στο X τον Αύγουστο.

Όμως το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ είναι ανένδοτο ότι το Καρτέλ των Ήλιων όχι μόνο υπάρχει, αλλά έχει «διαφθείρει τον στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες, τη νομοθετική και τη δικαστική εξουσία της Βενεζουέλας».

Ο όρος Καρτέλ των Ήλιων εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Επινοήθηκε από μέσα ενημέρωσης της Βενεζουέλας μετά τις κατηγορίες για διακίνηση ναρκωτικών εναντίον ενός στρατηγού υπεύθυνου για επιχειρήσεις καταπολέμησης των ναρκωτικών στην Εθνοφρουρά της Βενεζουέλας και αναφερόταν στα διακριτικά σε σχήμα ήλιου που φορούν οι στρατηγοί στις επωμίδες τους για να υποδεικνύουν τον βαθμό τους.

Ο Μάικ ΛαΣούσα, ειδικός στο οργανωμένο έγκλημα στην Αμερική, δήλωσε στο BBC ότι ο χαρακτηρισμός σύντομα άρχισε να χρησιμοποιείται για όλους τους αξιωματούχους της Βενεζουέλας που φέρονται να έχουν διασυνδέσεις με το εμπόριο ναρκωτικών, ανεξάρτητα από το αν αυτοί οι αξιωματούχοι ήταν μέρος της ίδιας οργάνωσης.

Ο Ραούλ Μπενίτεθ-Μανάου, ειδικός σε θέματα οργανωμένου εγκλήματος από το πανεπιστήμιο UNAM του Μεξικού, λέει ότι οι δραστηριότητες της ομάδας ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως απάντηση στις εξελίξεις στη γειτονική Κολομβία, τον μεγαλύτερο παραγωγό κοκαΐνης στον κόσμο. Εκείνη την εποχή, το ισχυρό Καρτέλ του Μεντεγίν, με έδρα την ομώνυμη κολομβιανή πόλη, διαλύθηκε και η μεγάλη επιχείρηση κατά των ναρκωτικών στη χώρα απέδιδε καρπούς. Καθώς οι καθιερωμένες διαδρομές λαθρεμπορίου δέχονταν πιέσεις, το Καρτέλ των Ήλιων άρχισε να παρέχει εναλλακτικούς τρόπους μεταφοράς κοκαΐνης από την Κολομβία. Στη συνέχεια, ενισχύθηκε κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του Ούγκο Τσάβες, του αριστερού προέδρου που ηγήθηκε της Βενεζουέλας από το 1999 έως τον θάνατό του το 2013.

«Ο Τσάβες αμφισβητούσε σε όλα τα επίπεδα τις Ηνωμένες Πολιτείες και ήθελε να διακόψει όλους τους δεσμούς στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ του στρατού της Βενεζουέλας και των ΗΠΑ», λέει ο Μπενίτεθ-Μανάου, προσθέτοντας ότι σε αυτό το πλαίσιο διέκοψε τη συνεργασία με την Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών των ΗΠΑ (DEA). Κατά συνέπεια, «ορισμένοι αξιωματικοί του στρατού της Βενεζουέλας ένιωσαν ελεύθεροι να κάνουν δουλειές με εγκληματίες», εξηγεί.

Επίσης, οι συμπάθειες του Τσάβες προς τους αριστερούς αντάρτες των FARC της Κολομβίας – οι οποίοι χρηματοδοτούνταν σε μεγάλο βαθμό μέσω του λαθρεμπορίου κοκαΐνης – ήταν ένας ακόμη παράγοντας στην αναδρομολόγηση μέρους της διακίνησης ναρκωτικών μέσω της Βενεζουέλας.

Αντιμετωπίζοντας στρατιωτική πίεση στο εσωτερικό της Κολομβίας, η αντάρτικη ομάδα μετέφερε ορισμένες επιχειρήσεις στη Βενεζουέλα, θεωρώντας ότι ο πρόεδρος της Βενεζουέλας θα «τους έβλεπε ως αριστερούς ιδεολογικούς συμμάχους».

Ο Γουέσλι Τάμπορ, πρώην πράκτορας της DEA που εργάστηκε στη Βενεζουέλα, λέει ότι οι FARC όχι μόνο βρήκαν ένα ασφαλές καταφύγιο στη Βενεζουέλα, αλλά και πολλοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι, «από την αστυνομία μέχρι τη στρατιωτική αεροπορία», σύντομα έγιναν συνεργοί τους στο εμπόριο ναρκωτικών και άρχισαν να κατακλύζουν τις ΗΠΑ με εκατοντάδες τόνους κοκαΐνης.

Το Καρτέλ των Ήλιων διαφέρει από άλλα δίκτυα ναρκωτικών στο ότι δεν διαθέτει επίσημη δομή, λέει ο ΛαΣούσα. Θεωρεί ότι δεν είναι μια ομάδα αυτή καθαυτή, λέει, αλλά μάλλον «ένα σύστημα εκτεταμένης διαφθοράς», το οποίο τροφοδοτείται ακόμη περισσότερο από την οικονομική κρίση που έχει πλήξει τη Βενεζουέλα τα τελευταία χρόνια.

«Το καθεστώς Μαδούρο δεν μπορεί να προσφέρει στις δυνάμεις ασφαλείας έναν αξιοπρεπή μισθό και, για να διατηρήσει την αφοσίωσή τους, τους επιτρέπει να δέχονται δωροδοκίες από εμπόρους ναρκωτικών», εξηγεί ο ΛαΣούσα.

Από την πλευρά του, ο Μπενίτεθ-Μανάου ισχυρίζεται ότι οι μεσαίου και κατώτερου βαθμού αξιωματικοί που ελέγχουν τα βασικά σημεία εισόδου και εξόδου της Βενεζουέλας, όπως τα αεροδρόμια, αποτελούν το Καρτέλ των Ήλιων, καθώς βρίσκονται σε προνομιακή θέση για να διευκολύνουν τη ροή των ναρκωτικών.

Ωστόσο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι είναι ανένδοτοι ότι τα πλοκάμια του Καρτέλ των Ήλιων φτάνουν στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης Μαδούρο, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του προέδρου.

Το 2020, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατηγόρησε τον Μαδούρο και 14 άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους για συνωμοσία με ένοπλες κολομβιανές ομάδες για την αποστολή κοκαΐνης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο κατηγορητήριο, οι Αμερικανοί εισαγγελείς ισχυρίστηκαν επίσης ότι τουλάχιστον από το 1999, το Καρτέλ των Ήλιων διοικούνταν από τον Μαδούρο, τον υπουργό Εσωτερικών Ντιοσντάδο Καμπέγιο, τον πρώην αρχηγό των στρατιωτικών πληροφοριών Ούγκο Καρβαχάλ και τον πρώην στρατηγό Κλιβέρ Αλκαλά.

Πηγή: BBC