Ανισότητες σε όλα τα στάδια της περίθαλψης βρίσκουν οι ασθενείς με καρκίνο

Θεαματικές δυνατότητες στην αντιμετώπιση του καρκίνου δίνουν οι νεότερες επιστημονικές ανακαλύψεις, παρατείνοντας το προσδόκιμο ζωής με καλύτερες συνθήκες, ανάλογα με το προφίλ του κάθε ασθενή ξεχωριστά.

Όμως, πόσο μπορούν οι Έλληνες ασθενείς να επωφεληθούν από τις ανακαλύψεις αυτές, ώστε να δεχθούν τα οφέλη τους με την έγκαιρη περίθαλψή τους με νέες θεραπείες και σε κατάλληλες δομές υγείας σύμφωνα με τις ανάγκες τους;

Για πρώτη φορά στη χώρα τέθηκε σε εφαρμογή μαζικό πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο, ξεκινώντας με το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά», όμως η χώρα στερείται Μητρώου Ασθενών με καρκίνο, όπως επίσης και δομών παρηγορικής φροντίδας, ενώ για την πρόσβασή τους στις νεότερες θεραπείες δεν είναι βέβαιο ότι ο ΕΟΠΥΥ θα αποζημιώσει τις εξετάσεις που διευκρινίζουν αν θα υπάρχει θεραπευτικό αποτέλεσμα εφόσον πάρει μία θεραπεία ή όχι.

Ένα αξιόπιστο Μητρώο αποτελεί προϋπόθεση για την τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής, την αξιολόγηση θεραπειών και τον ορθολογικό σχεδιασμό πόρων

O πρόεδρος της ΕΟΠΕ, καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας στην Ιατρική Θεσσαλίας Εμμανουήλ Σαλούστρος

Καλύτερη αντιμετώπιση

Στις σχετικές διαπιστώσεις καταλήγει ο πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων – Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), καθηγητής Παθολογίας – Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Εμμανουήλ Σαλούστρος, μιλώντας στο in.gr για τον καρκίνο και την αντιμετώπιση της νόσου συνολικά στη χώρα μας.

«Η τελευταία δεκαετία σηματοδότησε μια πραγματική επανάσταση στην Ογκολογία», επισήμανε ο κ. Σαλούστρος, εξηγώντας ότι «η ανοσοθεραπεία, κυρίως με μονοκλωνικά αντισώματα αντί -PD-1/-PD-L1, -CTLA-4, έχουν ήδη αλλάξει τη φυσική πορεία νόσων όπως το μελάνωμα, ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του νεφρού και της ουροδόχου κύστης, οδηγώντας σε σημαντική βελτίωση της επιβίωσης. Παράλληλα, οι στοχεύουσες θεραπείες που αναπτύχθηκαν για ασθενείς με όγκους με συγκεκριμένα μοριακά χαρακτηριστικά όπως οι μεταλλάξεις EGFR, ALK, ROS1, ή BRCA1/2, έχουν επιτρέψει εξατομικευμένες παρεμβάσεις με αυξημένα ποσοστά σμίκρυνσης των όγκων και μειωμένη τοξικότητα.

Η πρόοδος επεκτείνεται και στη διάγνωση και παρακολούθηση μετά τη θεραπεία. Τεχνικές όπως η υγρή βιοψία (ανίχνευση στο αίμα στοιχείων του όγκου, όπως κυκλοφορούντα κύτταρα ή καρκινικό DNA) διευκολύνουν την έγκαιρη ανίχνευση υποτροπής και τη δυναμική παρακολούθηση της θεραπευτικής ανταπόκρισης. Η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στην ανάλυση απεικονιστικών και ιστολογικών δεδομένων υπόσχεται ταχύτερες και ακριβέστερες διαγνώσεις. Η χειρουργική και η ακτινοθεραπεία έχουν επίσης προοδεύσει σημαντικά με ρομποτικά και ελάχιστα επεμβατικά εργαλεία και με τεχνικές υψηλής ακρίβειας (SBRT, IMRT).

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η σταδιακή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με καρκίνο. Αναφέρουμε ως παράδειγμα τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα, για τον οποίο η τριετής επιβίωση  έχει υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, ενώ ολοένα και περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν σε ενεργό κοινωνική και επαγγελματική δραστηριότητα».

Πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών

Ο καθηγητής υπογράμμισε όμως τις ανισότητες που παρατηρούνται στην περίθαλψη στη χώρα μας, λέγοντας ότι «Παρά την εντυπωσιακή επιστημονική πρόοδο, οι Έλληνες ασθενείς δεν απολαμβάνουν πάντα ισότιμα τα οφέλη της.

Καταγράφονται σημαντικές ανισότητες πρόσβασης που σχετίζονται με την περιοχή διαμονής, τη διαθεσιμότητα εξειδικευμένων ιατρείων και τη δυνατότητα πραγματοποίησης μοριακών εξετάσεων (βιοδεικτών).

Σε αρκετές περιπτώσεις, καθυστερήσεις στις εγκρίσεις και στην αποζημίωση καινοτόμων φαρμάκων δημιουργούν πρόσθετα εμπόδια, ιδίως για ασθενείς που δεν έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε κλινικές μελέτες.

Ένα πολύ σημαντικό βήμα ωστόσο, αποτέλεσε η εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου, που ξεκίνησε με τον καρκίνο του μαστού («Φώφη Γεννηματά»).

Η πρωτοβουλία αυτή εισάγει για πρώτη φορά μια οργανωμένη πολιτική screening στη χώρα μας, όμως απαιτείται κατοχύρωση της συνέχειας του προγράμματος, περαιτέρω ενίσχυση και συστηματική αξιολόγηση, ώστε να αποκτήσει σταθερότητα τόσο για τον καρκίνο του μαστού, αλλά και άλλους τύπους καρκίνου όπως παχέος εντέρου, τραχήλου μήτρας και πνεύμονα».

Μητρώο για τεκμηρίωση

Στον ορθολογικό σχεδιασμό της πολιτικής για την αντιμετώπιση του καρκίνου, εστίασε ο κ. Σαλούστρος, σημειώνοντας πως είναι επίσης αναγκαία, «η λειτουργική ολοκλήρωση και εφαρμογή του Εθνικού Μητρώου Ασθενών με Νεοπλασματικά Νοσήματα, το οποίο έχει θεσμοθετηθεί, αλλά παραμένει αποσπασματικό. Ένα αξιόπιστο μητρώο αποτελεί προϋπόθεση για την τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής, την αξιολόγηση θεραπειών και τον ορθολογικό σχεδιασμό πόρων.

Χωρίς πλήρη και ποιοτικά δεδομένα, η χώρα στερείται ενός βασικού εργαλείου δημόσιας υγείας».

Παρηγορική φροντίδα

Ο καθηγητής επεσήμανε ακόμη ότι η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά στην παρηγορική φροντίδα. Παρά τη νομική κατοχύρωση, η υλοποίηση είναι περιορισμένη τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης όσο και υποδομών. Η ενσωμάτωση της παρηγορικής φροντίδας στην ογκολογική πορεία από τα πρώτα στάδια της νόσου μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής και να μειώσει το βάρος για τους ασθενείς και τις οικογένειες.

Απαιτείται ενίσχυση της προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, ανάπτυξη μονάδων και δικτύων κατ’ οίκον φροντίδας, καθώς και θεσμική ένταξη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Ο ρόλος του Παθολόγου Ογκολόγου

Ο πρόεδρος της ΕΟΠΕ τόνισε πως «Στον πυρήνα όλων αυτών των εξελίξεων βρίσκεται ο Παθολόγος Ογκολόγος, ο εξειδικευμένος ιατρός στη συνολική διαχείριση του καρκινοπαθούς. Συντονίζει τη διεπιστημονική ομάδα με στόχο οι ασθενείς να λαμβάνουν τις ενδεδειγμένες θεραπείες και προσαρμόζει τη στρατηγική στις ανάγκες και τις αξίες του κάθε ασθενούς. Ο ρόλος του δεν περιορίζεται στη χορήγηση φαρμάκων, αλλά εκτείνεται στην παρακολούθηση, την ψυχοκοινωνική στήριξη και τη διασύνδεση με άλλες δομές φροντίδας, από τη διάγνωση έως την παρηγορική αγωγή. Σημαντικό ρόλο έχει επίσης να διαδραματίσει ο Παθολόγος Ογκολόγος και στη στρατηγική πρόληψης».

Προτάσεις

Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Σαλούστρος υπογράμμισε ότι για να μειωθεί το χάσμα ανάμεσα στην επιστημονική πρόοδο και την καθημερινή κλινική πράξη στην Ελλάδα, προτείνονται συγκεκριμένες παρεμβάσεις:

1. Εδραίωση και επέκταση του Εθνικού προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου (screening) με θεσμική θωράκιση, συνεχή αξιολόγηση και βελτίωση. Παράλληλα επένδυση στην πρόληψη με αγωγή υγείας και εκπαίδευση του πληθυσμού.
2. Πλήρης λειτουργία του Εθνικού Μητρώου Ασθενών με Νεοπλασματικά Νοσήματα, με διαλειτουργικότητα με τα πληροφοριακά συστήματα και υποχρεωτική καταγραφή.
3. Ενίσχυση της πρόσβασης σε καινοτόμες θεραπείες και μοριακές εξετάσεις με ταχεία αξιολόγηση και αποζημίωση.
4. Ανάπτυξη παρηγορικής φροντίδας με εθνικό σχέδιο εκπαίδευσης και δημιουργία δικτύου δομών.
5. Στήριξη των Παθολόγων Ογκολόγων και της διεπιστημονικής ομάδας με επαρκείς πόρους και θεσμικό ρόλο στον στρατηγικό σχεδιασμό.

Καταλήγοντας, τόνισε ότι η επιστήμη έχει κάνει άλματα προόδου στην ογκολογία, μετατρέποντας πολλές μορφές καρκίνου σε χρόνιες παθήσεις και βελτιώνοντας την επιβίωση και την ποιότητα ζωής. Η πρόκληση για την Ελλάδα είναι να διασφαλίσει ότι όλοι οι ασθενείς, ανεξαρτήτως τόπου διαμονής ή κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, θα έχουν ισότιμη πρόσβαση σε αυτή την πρόοδο. Με εδραίωση του προσυμπτωματικού ελέγχου, ολοκλήρωση του μητρώου καρκίνου, επένδυση στην έρευνα και την εκπαίδευση, ανάπτυξη παρηγορικής φροντίδας και ενίσχυση του ρόλου του Παθολόγου Ογκολόγου, μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα σύγχρονο και δίκαιο ογκολογικό σύστημα υγείας.