Σκάνδαλο ταχύτητας στην τοποθεσία  Παπούρα και αδιαφορία για τον Άη Γιάννη της Φαιστού

Η αντίθεση είναι κραυγαλέα και αποκαλυπτική: από τη μία πλευρά, η αρχαιολογική υπηρεσία προχώρησε με πρωτοφανή ταχύτητα στη λήψη απόφασης για τον λόφο Παπούρα στο Καστέλι· από την άλλη, παραμένει εντυπωσιακά αδρανής απέναντι στην απαξίωση και εγκατάλειψη του αρχαίου μονοπατιού που οδηγεί στοαρχαίο παλάτι της Φαιστού από τον οικισμό του αγίου Ιωάννη.

Η υπόθεση της τοποθεσίας «Παπούρα», που μέσα σε λίγες εβδομάδες έλαβε το «πράσινο φως» για διαδικασίες που κανονικά απαιτούν μήνες ή και χρόνια, γεννά ερωτήματα για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι θεσμοί. Η σπουδή, σχεδόν σκανδαλώδης, με την οποία λήφθηκε η απόφαση, αφήνει την εντύπωση ότι κάποιοι βιάζονταν να κλείσουν μια υπόθεση χωρίς ουσιαστικό διάλογο με την κοινωνία, τους επιστήμονες και την τοπική αυτοδιοίκηση.

Την ίδια στιγμή, λίγα μόλις χιλιόμετρα πιο πέρα, το αρχαίο μονοπάτι που συνδέει τον οικισμό άγιος Ιωάννηςμε το παλάτι της  Φαιστού, παραμένει κρυμμένο κάτω από θάμνους, αγριόχορτα και πέτρες. Ένας δρόμος με ιστορική, πολιτιστική και πνευματική αξία, που θα μπορούσε να αποτελέσει ζωντανό μνημείο περιπάτου, προσκυνηματικής εμπειρίας και τουριστικής ανάπτυξης, αφέθηκε στη λήθη. Ούτε περαιτέρω  μελέτες, ούτε πρωτοβουλίες καθαρισμού, ούτε χρηματοδοτήσεις. Μόνο σιωπή και αδιαφορία.

Η αντίφαση είναι διπλή:

Ταχύτητα εκεί που χρειάζεται διάλογος – όπως στην περίπτωση του λόφου «Παπούρα».

Αδράνεια εκεί που χρειάζεται δράση – όπως στο μονοπάτι του Αη Γιάννη.

Οι τοπικές κοινωνίες, που βλέπουν τον πολιτισμό τους να γίνεται αντικείμενο άνισης διαχείρισης, δεν μπορούν παρά να αναρωτηθούν: ποιος καθορίζει τις προτεραιότητες; Πώς γίνεται για τον λόφο Παπούρα να εξαντλούνται όλες οι δυνατότητες και για το μονοπάτι της Φαιστού να μην περισσεύει ούτε μια υπογραφή για τον καθαρισμό;

Η πολιτιστική κληρονομιά δεν μπορεί να γίνεται πεδίο επιλεκτικών αποφάσεων και βιαστικών διευθετήσεων. Ο σεβασμός στον τόπο και την ιστορία του απαιτεί συνέπεια, ισορροπία και διαφάνεια. Γιατί αλλιώς, κάθε σιωπή πάνω στα αγριόχορτα του Αη Γιάννη μοιάζει με κραυγή συνενοχής.

Υπάρχουν στιγμές που η ίδια η πραγματικότητα ξεπερνά κάθε λογική. Αυτό που συνέβη με τον λόφο Παπούρα στο Καστέλι είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, με διαδικασίες εξπρές, η αρχαιολογική υπηρεσία πήρε μια απόφαση που αλλάζει ριζικά την εικόνα της περιοχής. Σιωπηρά, βιαστικά, χωρίς να ακουστούν επαρκώς οι φωνές της τοπικής κοινωνίας.

Η ταχύτητα αυτή δεν μπορεί να εξηγηθεί εύκολα. Εκεί που συνήθως χρειάζονται χρόνια μελετών, αδειοδοτήσεων και γραφειοκρατικών καθυστερήσεων, ξαφνικά όλα κύλησαν σαν… καλοκουρδισμένο ρολόι. Όταν η δημόσια διοίκηση λειτουργεί με τόση σπουδή για τέτοια θέματα, δεν μπορεί παρά να γεννιούνται υποψίες: ποιος βιάζεται και γιατί;

Και την ίδια ώρα, σε απόσταση αναπνοής, το αρχαίο μονοπάτι του Αη Γιάννη στη Φαιστό παραμένει στην εγκατάλειψη. Ένας δρόμος φορτωμένος με μνήμες αιώνων, που θα μπορούσε να συνδέει το χθες με το σήμερα, είναι πλέον κρυμμένος κάτω από αγκάθια, πέτρες και σκουπίδια. Καμία φροντίδα, καμία πρωτοβουλία, καμία χρηματοδότηση. Μονάχα η σιωπή της αδιαφορίας.

Είναι τουλάχιστον προκλητικό:

Για τον λόφο«Παπούρα» βρίσκονται άνθρωποι, χρόνος και αποφασιστικότητα.

Για τον Άη Γιάννη δεν περισσεύει ούτε ένας εργάτης να καθαρίσει το μονοπάτι.

Αυτή η αντίθεση δεν είναι τυχαία· είναι βαθιά πολιτική. Δείχνει πώς οι προτεραιότητες χαράζονται όχι με βάση την ιστορία, τον πολιτισμό και τον σεβασμό στον τόπο, αλλά με άλλα, ανομολόγητα κριτήρια.

Η τοπική κοινωνία δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη. Δεν μπορεί να επιτρέψει να θυσιάζεται η μνήμη του τόπου στο όνομα βιαστικών αποφάσεων, την ίδια στιγμή που το ζωντανό μονοπάτι της παράδοσης σβήνει μέσα στα αγριόχορτα και την εγκατάλειψη.

Ο λόφος «Παπούρα» έδειξε πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί η αρχαιολογία όταν θέλει. Ο Άη Γιάννης αποκαλύπτει πόσο βαθιά μπορεί να βυθιστεί στην αδιαφορία όταν δεν θέλει. Και αυτό είναι σκάνδαλο πολύ μεγαλύτερο από τον ίδιο τον λόφο.

Στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2024 του έντυπου φύλλου«PesMou 84», που εκδίδει ο JeanClaudeSchwendemannσυζητήθηκε η ανακάλυψη τής πολλά υποσχόμενης τοποθεσίας «Παπούρα» πάνω από το Καστέλι και το μελλοντικό νέο αεροδρόμιο.  Ο συντάκτης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μόλις ελήφθη μια σκανδαλώδης απόφαση για το θέμα αυτό, παρά τις χιλιάδες υπογραφές που ζητούν την προστασία αυτού του εξαιρετικού αρχαιολογικού χώρου, εκατοντάδες υπογραφές από αρχαιολόγους σε όλο τον κόσμο και εν μέσω κύματος αντιδράσεων από ολόκληρη την τοπική κοινότητα. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε, με πλειοψηφία μιας ψήφου και μετά από 20λεπτη συζήτηση, το προκαταρκτικό σχέδιο για την εγκατάσταση πύργου ελέγχου για το νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Καστελίου. Μια απόφαση που, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Αντώνη Βασιλάκη, φαινόταν να έχει ληφθεί εκ των προτέρων παρά τα αδιάσειστα επιχειρήματά μας.»

Εύα Καπελλάκη Κοντού [Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος & ραδιοφωνική παραγωγός]