Ελαιόλαδο: Απειλή τα όρια MOAH που θεσπίζει η Κομισιόν

Μεγάλη απειλή για το παρθένο ελαιόλαδο, ειδικότερα για τον κλάδο των ελαιοτριβείων, καθώς και για το πυρηνέλαιο, αποτελούν τα όρια των Αρωματικών Υδρογονανθράκων των Ορυκτών Ελαίων (Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons, ΜΟΑΗ), που σχεδιάζει να θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφέρει η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε).

Σύμφωνα με την 4Ε σε απαντητική επιστολή της Κομισιόν σε νέα, δεύτερη επιστολή – παρέμβασή της, με την οποία ζητήθηκε ενημέρωση και χρονοδιάγραμμα των εξελίξεων, αναφέρεται σε ό,τι αφορά το διαδικαστικό σκέλος ότι «αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη εσωτερικές διαδικασίες για την προετοιμασία του προς ψηφοφορία κειμένου. Μόλις ολοκληρωθούν αυτές οι διεργασίες, οι ενδιαφερόμενοι φορείς θα ενημερωθούν για το σχέδιο κανονισμού, το οποίο προγραμματίζεται να τεθεί σε ψηφοφορία τον Νοέμβριο του τρέχοντος έτους».

«Η Κομισιόν επιμένει να θεσπίσει συγκεκριμένα ποσοτικά όρια για τους ΜΟΑΗ, τα οποία θα έχουν ευρύτατες και δυσμενέστατες επιπτώσεις στα ελαιόλαδα και στα πυρηνέλαια των ελαιοπαραγωγικών χωρών-μελών»

Τα όρια και τα χρονοδιαγράμματα

«Το ουσιαστικό μέρος, το σκεπτικό των θέσεων της Κομισιόν και οι προτάσεις στις οποίες καταλήγει σε ό,τι αφορά τα όρια και τα χρονοδιαγράμματα εφαρμογής των ΜΟΑΗ», όπως παραθέτει η 4 E είναι τα παρακάτω:

Το πρώτο και βασικό που διαπιστώνεται είναι «η αντίφαση μεταξύ των επιστημονικών δεδομένων -των οποίων εν πολλοίς η Κομισιόν αναγνωρίζει τα κενά και τις αδυναμίες τους- με το ότι παρ’ όλα αυτά η Κομισιόν επιμένει να θεσπίσει συγκεκριμένα ποσοτικά όρια για τους ΜΟΑΗ, τα οποία θα έχουν ευρύτατες και δυσμενέστατες επιπτώσεις στα ελαιόλαδα και στα πυρηνέλαια των ελαιοπαραγωγικών χωρών-μελών».

Παραδείγματα

Η 4Ε επιλέγει τρία παραδείγματα τα οποία είχε τεκμηριώσει στο από 27/2/2024 έγγραφό της:

1. Η αμφισβητούμενη χημική μέθοδος προσδιορισμού (μέτρησης) των ΜΟΑΗ. Η Κομισιόν αποδέχεται τις αδυναμίες της αναλυτικής μεθόδου προσδιορισμού (μέτρησης) των ΜΟΑΗ που προτείνει, αποδεχόμενη εν πολλοίς τα επιχειρήματα της 4Ε. Στην ευρεία οικογένεια των ΜΟΗ υπάρχουν και άλλες λιγότερο ή αμφιβόλου τοξικότητας χημικές ενώσεις που παρεμποδίζουν (interfere κατά την ορθή χημικά έκφραση που χρησιμοποιείται) τον προσδιορισμό και οι οποίες συν-προσδιορίζονται (συν-αθροίζονται). Δηλαδή, η μέθοδος συν-προσδιορίζει ένα άγνωστης δομής μείγμα ενώσεων, θεωρώντας τα όλα σαν τοξικά ΜΟΑΗ, άρα μπορεί να δώσει ψευδώς υψηλά ή χαμηλά αποτελέσματα. Συνεπώς, είναι αντιεπιστημονικό αλλά και νομικά αβάσιμο να ενοχοποιούνται και να καταδικάζονται παραγωγοί, τυποποιητές, το ίδιο το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο με την κατηγορία ότι υπερβαίνουν κάποια ποσοτικά όρια, βασιζόμενοι σε ανασφαλείς μεθόδους μέτρησης της περιεκτικότητας σε ΜΟΑΗ.

2. Ο ασαφής διαχωρισμός των τοξικών από τα μη τοξικά ΜΟΑΗ. Αν και η Κομισιόν δέχεται ότι στις προσδιοριζόμενες σαν ΜΟΗ χημικές ενώσεις υπάρχουν και ενώσεις για τις οποίες υπάρχουν μόνο ενδείξεις τοξικότητας, χωρίς να είναι αποδεδειγμένα τοξικές, ωστόσο, τελικά, τις περιλαμβάνει στις τοξικές ενώσεις, με τη λογική ότι σε περίπτωση αμφιβολίας όλες αυτές οι ενώσεις θα πρέπει να θεωρούνται τοξικές. Η προσέγγιση αυτή είναι πρακτικά απαράδεκτη σε όλους τους τομείς της Χημείας Τροφίμων, γιατί, διαφορετικά, στηριζόμενοι σε ενδείξεις και μόνο θα έπρεπε να αποκλειστούν πάρα πολλά συστατικά και τρόφιμα που ευρέως χρησιμοποιούνται.

3. Τα φυσικά-ενδογενή συστατικά και το πυρηνέλαιο. Συναφής με το παραπάνω είναι η αποδεδειγμένη στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία ύπαρξη φυσικών-ενδογενών μη τοξικών συστατικών. Αν και η Κομισιόν τα αποδέχεται, ωστόσο καταλήγει να συν-προσδιορίζει και αυτά εντός των τοξικών ΜΟΑΗ.

Τεκμηρίωση

«Μια τέτοια περίπτωση είναι το πυρηνέλαιο, που η Κομισιόν δείχνει μεν να κατανοεί το πρόβλημα και θεωρεί ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως και άλλα τρόφιμα π.χ. αποξηραμένα τρόφιμα. Γιατί με την εκχύλιση του ελαιοπυρήνα από οργανικό διαλύτη για την παραλαβή του πυρηνελαίου, συμπυκνώνονται οι τυχόν υπάρχουσες φυσικές ενώσεις που συν-προσδιορίζονται με τα ΜΟΑΗ (όπως συμβαίνει και στα αποξηραμένα τρόφιμα με την απομάκρυνση του νερού) και σε αυτές τις περιπτώσεις τα πυρηνέλαια ξεπερνούν τα καθορισμένα όρια ΜΟΑΗ. Γι’ αυτές τις περιπτώσεις η Κομισιόν προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα με το να προτείνει να ορισθούν μεγαλύτερα όρια», σημειώνεται.

Εν κατακλείδι, «η Κομισιόν, υπό το βάρος των παραπάνω, καθώς και άλλων επιστημονικών αδυναμιών, προσπαθεί να τις παρακάμψει μέσα από συμβιβαστικές προτάσεις, οι οποίες ανεβάζουν τα όρια και μεταθέτουν χρονικά την εφαρμογή τους.

«Ως 4Ε απορρίπτουμε αυτή την προσέγγιση. Είτε θα τεκμηριωθεί η τοξικότητα των ΜΟΑΗ για σαφή μετρήσιμα όρια, τα οποία θα πρέπει και να εφαρμοστούν για την προστασία της υγείας του πληθυσμού. Είτε, διαφορετικά, δεν μπορούν να θεσπιστούν όρια καταδικαστικά για το ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο», τονίζει η 4Ε.

Τι προτείνεται

Η Επιστημονική Εταιρεία Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας προτείνει:

1. Τη διαρκή χαρτογράφηση των ελληνικών ελαιολάδων με τη μέτρηση του περιεχομένου τους σε ΜΟΑΗ, εφόσον συμφωνηθεί η σχετική αναλυτική μέθοδος μέτρησης.

2. Την παρέμβαση των ΔΑΟΚ με ενημέρωση των ενδιαφερομένων σε περιοχές που εμφανίζουν περιεκτικότητες άνω των ορίων που θα συμφωνηθούν.

3. Τη συγκρότηση Μόνιμης Ομάδας Εργασίας αποτελούμενης τουλάχιστον από τους μετέχοντες στη διαβούλευση (τα κράτη-μέλη και οντότητες – stakeholders της ΕΕ), όπως τις συναρμόδιες υπηρεσίες, Γενικό Χημείο του Κράτους (ΑΑΔΕ), τον ΕΦΕΤ και τους επιστημονικούς και επαγγελματικούς φορείς, συνομιλητές της Κομισιόν. Η Μόνιμη Ομάδα Εργασίας, εκτός των παραπάνω §1 & 2, θα αναλάβει τον συντονισμό με τα υπόλοιπα ελαιοπαραγωγικά κράτη μέλη. Η σύσταση, λειτουργία και το δημοσιονομικό κόστος της Μόνιμης Ομάδας Εργασίας θα προβλεφθούν από σχετική υπουργική απόφαση.

Πηγή: ΟΤ