Δρ. Αντώνης Παπαδάκης: «Η έγκαιρη παρέμβαση είναι το κλειδί για τον έλεγχο του νοροϊού»
Πώς η Περιφέρεια Κρήτης προετοιμάζεται για την πρόληψη του νοροϊού ενόψει της τουριστικής σεζόν…
της Εύας Νιργιανάκη…
Ο νοροϊός αποτελεί έναν από τους πιο συχνούς και ανθεκτικούς ιούς που προκαλούν γαστρεντερίτιδα, με υψηλή μεταδοτικότητα και σημαντικές προκλήσεις για τη δημόσια υγεία. Στην Κρήτη, πρόσφατες εξάρσεις του ιού σε σχολικές εκδρομές και τουριστικές μονάδες, ανέδειξαν την ανάγκη για αυξημένα μέτρα πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης, ιδιαίτερα τη δεδομένη στιγμή, καθώς η τουριστική περίοδος πλησιάζει και οι αρμόδιοι φορείς προετοιμάζονται για την υποδοχή επισκεπτών.
Ο Δρ. Αντώνης Παπαδάκης, Διευθυντής Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Κρήτης και Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Εποπτών Δημόσιας Υγείας, μας μιλά για τη σημερινή κατάσταση, τους παράγοντες εξάπλωσης, τις δράσεις πρόληψης σε επίπεδο νησιού, τα πρωτόκολλα απολύμανσης και τις στρατηγικές που εφαρμόζονται για την ανίχνευση και την αντιμετώπιση του ιού. Από την αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής, έως τη συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών στον τουριστικό και υγειονομικό τομέα, η Περιφέρεια Κρήτης προχωρά σε δράσεις που στοχεύουν στην πρόληψη και τον έλεγχο του νοσήματος.
Η ανάγκη για έγκαιρο εντοπισμό και αντιμετώπιση των συρροών κρουσμάτων είναι πιο επιτακτική από ποτέ, καθώς η γρήγορη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει σοβαρές υγειονομικές επιπτώσεις, αλλά και πλήγματα στον τουριστικό και επισιτιστικό κλάδο.
Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση της εξάπλωσης της ιογενούς γαστρεντερίτιδας στην Κρήτη; Υπάρχουν ενδείξεις αύξησης ή σταθεροποίησης;
Την τρέχουσα περίοδο δεν έχουμε καταγεγραμμένα από τον ΕΟΔΥ μαζικά κρούσματα γαστρεντερίτιδας και επομένως, θεωρούμε, ότι οι εξάρσεις κρουσμάτων είναι πλέον σε ύφεση, με τελευταία συρροή τους 35 μαθητές σχολείων της Αθήνας, που επισκέφθηκαν το νησί μας στο πλαίσιο σχολικής εκδρομής, αρχές Φεβρουαρίου και νόσησαν από νοροϊό (ιογενής γαστρεντερίτιδα). Υπάρχουν κατά διαστήματα μεμονωμένα περιστατικά, αποκλειστικά ενδοοικογενειακά που οφείλονται κυρίως σε καμπυλοβακτηρίδιο (campylobacter jejuni) και λιγότερο σε Σαλμονέλα enterica και Listeria monocytogenes (Λιστέρια η μονοκυτταρογόνος).
Ποιες είναι οι βασικές αιτίες της έξαρσης του νοροϊού σε επίπεδο νησιού και ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στη μετάδοσή του;
Σύμφωνα με τα πορίσματα από το Τμήμα Τροφιμογενών και Υδατογενών Νοσημάτων της Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα του ΕΟΔΥ, όλες οι περιπτώσεις έξαρσης κρουσμάτων στο νησί ( Γαύδος, Δήμος Χανίων, ξενοδοχειακές μονάδες), οφείλονταν εργαστηριακά επιβεβαιωμένα σε νοροϊό και η μετάδοση δεν ήταν κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων ή νερού, αλλά η άμεση επαφή (από άτομο σε άτομο). Παράγοντες που ευνοούν την εξάπλωση του ιού, είναι αφενός, η πολύ μικρή μολυσματική δόση, μόλις 18 ιικά σωματίδια, νοροϊού στο φαγητό ή στα χέρια επιφέρει μόλυνση (ιικό φορτίο στην κεφαλή μιας καρφίτσας θα ήταν αρκετό για να μολύνει περισσότερα από 1.000 άτομα). Αφετέρου, η μεγάλη ανθεκτικότητά του σε κοινά απολυμαντικά (απαιτούνται αυξημένης δοσολογίας διαλύματα οικιακής χλωρίνης) και επομένως η διατηρησιμότητά του σε επιφάνειες. Αναφέρεται ως το τέλειο ανθρώπινο παθογόνο, λόγω της ικανότητάς του να αναπαράγεται σε υψηλούς τίτλους, της χαμηλής μολυσματικής του δόσης και της υψηλής σταθερότητας στο περιβάλλον.
Τι μέτρα λαμβάνει η Περιφέρεια Κρήτης για τον έλεγχο και την πρόληψη της νόσου, ειδικά σε χώρους εστίασης και ξενοδοχειακά καταλύματα, δεδομένου ότι πλησιάζουμε στην τουριστική περίοδο;
Οι Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Κρήτης (της έδρας και των Περιφερειακών ενοτήτων) έχουν την αρμοδιότητα διερεύνησης των κρουσμάτων, μετά την σχετική ενημέρωση από τον ΕΟΔΥ. Πρέπει να αναφέρουμε, ότι σκοπός τους δεν είναι η επιβολή κυρώσεων, αλλά ο εντοπισμός της προέλευσης του παθογόνου και η λύση του προβλήματος με την μείωση και τελικά τον μηδενισμό των νέων κρουσμάτων. Για το λόγο αυτό η ΑΜΕΣΗ ενημέρωση των υπηρεσιών είναι το κλειδί στο να σπάσει η αλυσίδα της μετάδοσης.
Πριν την έναρξη της φετινής τουριστικής περιόδου ξεκινήσαμε την ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, καθώς και σε εργαζόμενους σε παιδικούς σταθμούς γηροκομεία, κατασκηνώσεις κλπ, ώστε να παρέχουμε όλα τα απαραίτητα εργαλεία και πρωτόκολλα πρόληψης αλλά και αντιμετώπισης των κρουσμάτων. Ήδη πραγματοποιήθηκαν στις Π.Ε. Ηρακλείου και Ρεθύμνου και άμεσα θα ακολουθήσουν Χανιά και Λασίθι. Επίσης σύντομα, όπως έχει δεσμευτεί ο αναπληρωτής Περιφερειάρχης Κρήτης και υπεύθυνος του Τομέα Υγείας και Κινητών Μονάδων κ. Πιτσούλης θα δοθεί δωρεάν φυλλάδιο με τα απαιτούμενα πρωτόκολλα διαχείρισης κρίσεων. Τέλος, με τη συμμετοχή μας στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα DXHub, αναζητούνται καινοτόμα εργαλεία διάγνωσης από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους (Διάγνωση στο πεδίο από τον τελικό χρήστη), διότι η πρόληψη, επιτήρηση και έλεγχος για μεταδοτικά νοσήματα μπορεί να είναι πλέον με την εξέλιξη της επιστήμης στο χέρι τους.
Υπάρχει σχέδιο δράσης – συγκεκριμένο πρωτόκολλο, σε περίπτωση συρροής κρουσμάτων σε τουριστικές περιοχές, δεδομένης της σημασίας του τουρισμού για την τοπική οικονομία;
Υπάρχει και αποτυπώνεται στην παρακάτω εικόνα:
Ποιοι είναι οι βασικοί κανόνες υγιεινής που θα πρέπει να τηρούνται για τη μείωση της διασποράς του νοροϊού;
Σύμφωνα και με τις επίσημες οδηγίες του ΕΟΔΥ πρέπει να τηρούμε τους βασικούς κανόνες υγιεινής όπως:
✓ Πλένουμε συχνά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό ειδικά: Πριν την κατανάλωση φαγητού την προετοιμασία φαγητού το χειρισμό τροφίμων την παροχή φροντίδας σε άλλους, μετά τη χρήση της τουαλέτας/ αλλαγή πάνας το χειρισμό μολυσματικού υλικού (εμέσματα ή κόπρανα) το χειρισμό μολυσμένων, με εμέσματα ή διαρροϊκά κόπρανα, κλινοσκεπασμάτων, ρούχων, εσωρούχων, πετσετών την επαφή με κάποιον που έχει συμπτώματα γαστρεντερίτιδας το χειρισμό τροφίμων.
✓ Καθαρίζουμε σχολαστικά τις επιφάνειες που χρησιμοποιούνται κατά την προετοιμασία των τροφίμων καθώς και τα οικιακά σκεύη με σαπούνι και νερό πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την προετοιμασία του φαγητού
✓ Χρησιμοποιούμε οικιακή χλωρίνη για το καθάρισμα της κουζίνας και της τουαλέτας του σπιτιού
✓ Αποφεύγουμε τη χρήση σκευών (ποτήρια, πιάτα, κ.ά.) και άλλων προσωπικών αντικειμένων από κοινού με άλλα άτομα
✓ Πλένουμε άμεσα τα ρούχα και τα κλινοσκεπάσματα που είναι μολυσμένα με διαρροϊκά κόπρανα ή εμέσματα. Συστήνεται η χρήση γαντιών μιας χρήσης για το χειρισμό των δυνητικά μολυσμένων αντικειμένων
Υπάρχουν μηχανισμοί έγκαιρης ανίχνευσης- καταγραφής και επιτήρησης των κρουσμάτων, δεδομένου ότι συχνά η νόσος υποχωρεί γρήγορα χωρίς ιατρική αναφορά;
Η δήλωση των κρουσμάτων ιογενούς γαστρεντερίτιδας δεν είναι υποχρεωτική νομοθετικά, πλην όμως ή γρήγορη καταγραφή και δήλωση είναι βασικό συστατικό μια επιτυχημένης διαχείρισης συρροής κρουσμάτων. Για το λόγο αυτό και παρά την ήπια νόσηση, τα κρούσματα πρέπει να δηλώνονται στον ΕΟΔΥ και μάλιστα είναι έτοιμο και θα δοθεί σύντομα σε χρήση στους εμπλεκόμενους φορείς η νέα ηλεκτρονική εφαρμογή καταγραφής και ενημέρωσης σε σχέση με τα λοιμώδη νοσήματα από τον ΕΟΔΥ. Μάλιστα ζητήσαμε σε συνάντηση με την ηγεσία του φορέα να λαμβάνουμε επιπλέον και ενημέρωση για σοβαρές περιπτώσεις κρουσμάτων sms στο κινητό μας τηλέφωνο, ώστε να είναι σίγουρο, ότι άμεσα θα λαμβάνουμε γνώση.
Τι ρόλο έχει η εκπαίδευση και ενημέρωση των επαγγελματιών του κλάδου εστίασης και τουρισμού στην πρόληψη των κρουσμάτων; Πώς αξιολογείτε την ανταπόκρισή τους στις ημερίδες ενημέρωσης;
Η εκπαίδευση και η ενημέρωση είναι από τα βασικότερα εργαλεία που έχουμε, ώστε να εντοπίζουμε και σταματάμε την αύξηση κρουσμάτων. Απαιτείται επομένως εκπαίδευση του προσωπικού στην αναγνώριση και τις διαδικασίες για την αντιμετώπιση μιας επιδημίας. Όλο το προσωπικό (συμπεριλαμβανομένων των πόστων εστίασης, καθαρισμού, οροφοκομίας, του νυχτερινού προσωπικού, του προσωπικού αναμονής, των οδηγών πούλμαν κ.λπ.), θα πρέπει να εκπαιδεύεται για να ειδοποιεί αμέσως τη διοίκηση για τυχόν περιπτώσεις ασθένειας ή διάρροιας σε δωμάτια και δημόσιους χώρους ή για γενικά σχόλια που γίνονται από κατοίκους ή επισκέπτες σχετικά με αδιαθεσία. Για παράδειγμα όταν το προσωπικό έχει εκπαιδευτεί και είναι σε ετοιμότητα όταν οι ασθενείς πελάτες ζητούν αλλαγή κλινοσκεπασμάτων λόγω του εμετού/διάρροιας, θα πρέπει να αναφέρει τις όποιες αιτήσεις για νέα κλινοσκεπάσματα ως συνέπεια ενός συμβάντος εμετού ή διάρροιας στο δωμάτιο.
Υπάρχουν σκέψεις για την ενίσχυση των πρωτοκόλλων καθαριότητας και απολύμανσης σε δημόσιους χώρους και καταλύματα;
Τα πρωτόκολλα καθαρισμού απολύμανσης σε περίοδο έξαρσης κρουσμάτων απαιτείται να είναι ενισχυμένα. Για το λόγο αυτό πρέπει να ενεργοποιείται η λεγόμενη «ομάδα κρούσης» που έχει εκ των προτέρων δημιουργηθεί και φυσικά εκπαιδευτεί. Δεδομένου ότι περιστατικά ασθένειας μπορεί να συμβούν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, το εκπαιδευμένο προσωπικό καθαρισμού («ομάδα κρούσης»), θα πρέπει να είναι διαθέσιμο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα 24 ώρες την ημέρα/ 7 ημέρες την εβδομάδα. Αυτό θα πρέπει να συνεχιστεί, έως ότου σταματήσει η επιδημία και έως ότου περάσουν τουλάχιστον 48 ώρες χωρίς να προκύψουν περαιτέρω περιστατικά.
Υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για το κοινό σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων γαστρεντερίτιδας; Ποια είναι η σύσταση σας προς τους πολίτες που ανησυχούν για τον κίνδυνο μόλυνσης;
Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, απλά πρέπει να δοθεί η δέουσα προσοχή (ανάλογα και με την σοβαρότητα των συμπτωμάτων) και επομένως η άμεση επικοινωνία με ιατρό. Για τα περισσότερα άτομα η ιογενής γαστρεντερίτιδα δεν αποτελεί σοβαρό νόσημα. Οι ασθενείς σχεδόν πάντοτε αναρρώνουν πλήρως, χωρίς περαιτέρω προβλήματα υγείας. Παρόλα αυτά, τα βρέφη, τα μικρά παιδιά, τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, οι ηλικιωμένοι, καθώς και οι ανοσοκατασταλμένοι μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία για την αντιμετώπιση πιθανής αφυδάτωσης. Σε περίπτωση αφυδάτωσης, ένα άτομο μπορεί να έχει μειωμένη ούρηση, ξηροστομία και ζαλάδα. Παρόμοια συμπτώματα με αυτά της ιογενούς γαστρεντερίτιδας (διάρροια και έμετοι), μπορούν να προκαλέσουν αρκετές λοιμώξεις από βακτήρια ή παράσιτα, η κατανάλωση κάποιων φαρμάκων, ή η παρουσία κάποιου άλλου νοσήματος. Σε περίπτωση που τα συμπτώματα της γαστρεντερίτιδας διαρκέσουν για διάστημα μεγαλύτερο από 24 ώρες, ή όταν ο ασθενής έχει βαριά εικόνα, καλό είναι να συμβουλεύεται κανείς τον γιατρό του. Η ιογενής γαστρεντερίτιδα διαγιγνώσκεται με βάση τα συμπτώματα και την εξέταση του ασθενή. Είναι πιθανό όμως να χρειαστεί καλλιέργεια κοπράνων για να αποκλειστεί η πιθανότητα γαστρεντερίτιδας από βακτήρια ή παράσιτα. Η εργαστηριακή επιβεβαίωση της ιογενούς γαστρεντερίτιδας και η ταυτοποίηση του ιού δεν συστήνεται συνήθως, παρά μόνο εάν ο θεράπων γιατρός κρίνει διαφορετικά. Επιπλέον, δεν μπορούν όλοι οι ιοί να ανιχνευτούν με σχετικά εύκολο και διαθέσιμο τρόπο.
Υπάρχει ανάγκη για πρόσθετους πόρους ή μέσα (π.χ. εργαστηριακοί έλεγχοι, ενημερωτικές καμπάνιες) για την καλύτερη διαχείριση της κατάστασης;
Όπως σας ανέφερα ήδη, η Περιφέρεια Κρήτης λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες του νησιού. Επενδύει στην εκπαίδευση και στην ενημέρωση (φυλλάδια, εκπαιδευτικές ημερίδες κλπ) και συνεργάζεται με τα αρμόδια εργαστήρια Δημόσιας Υγείας που έχουμε την τύχη να έχουμε στο νησί. Συγκεκριμένα το Περιφερειακό εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Κρήτης (ΠΕΕΔΥ) που διευθύνει η καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης κα Ψαρουλάκη και στο οποίο αποστέλλονται όλα τα περιβαλλοντικά δείγματα από τις διερευνήσεις των εποπτών Δημόσιας Υγείας. Επίσης, το Εργαστήριο Κλινικής Ιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, που διευθύνει ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Σουρβίνος. Προφανώς και τα δύο αυτά σημαντικότατα εργαστήρια για την προστασία της Δημόσιας Υγείας (και τα δύο προσέφεραν τα μέγιστα στη «μάχη» κατά της πανδημίας του κορονοϊού), απαιτούν πρόσθετους πόρους για τη διαχείριση των αυξημένων κρουσμάτων που παρουσιάζονται. Επίσης συνεργαζόμαστε άριστα με την Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της 7ης ΥΠΕ, τα νοσοκομεία και όλους τους ιδιώτες ιατρούς που εκπροσωπούν τα ξενοδοχεία. Επομένως οι διαθέσιμοι πόροι και οι δράσεις υπάρχουν και με σωστό προγραμματισμό και διαχείριση θα μπορέσουμε και φέτος να ανταπεξέλθουμε με επιτυχία στις όποιες υγειονομικές προκλήσεις παρουσιαστούν την επερχόμενη τουριστική περίοδο.
