ΕΚΤ: Πώς η ακρίβεια αλλάζει το καλάθι του νοικοκυριού

Η πληθωριστική κρίση τα τελευταία δύο χρόνια πυροδοτήθηκε από έναν συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των σημείων συμφόρησης στον εφοδιασμό που προκλήθηκαν από την πανδημία, και της αύξησης των τιμών της ενέργειας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Στρατηγικές

Η σημαντική άνοδος στις τιμές επηρέασε τη συμπεριφορά των καταναλωτών και επιβάρυνε τις δαπάνες τους. Γενικά, οι καταναλωτές χρησιμοποιούν διαφορετικές στρατηγικές για να αντιμετωπίσουν τις υψηλότερες τιμές – προσαρμόζοντας την κατανάλωσή τους, μειώνοντας τις αποταμιεύσεις τους ή/και αυξάνοντας το εισόδημά τους.

Τις αλλαγές αυτές επιχειρεί να καταγράψει η Έρευνα Καταναλωτικών Προσδοκιών (CES) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, την οποία υπογράφουν οι Alina-Gabriela Bobasu, Ευάγγελος Χαραλαμπάκης και Όμηρος Κουβαβας.

Οι συμμετέχοντες στην CES ρωτήθηκαν για το ποιες ενέργειες ανέλαβαν τους τελευταίους 12 μήνες για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό. Εκτός από τη μείωση της κατανάλωσής τους, αυτά περιλάμβαναν δανεισμό, αξιοποίηση των αποταμιεύσεών τους, περισσότερες ώρες εργασίας, ανάληψη πρόσθετης εργασίας ή αίτημα αύξησης μισθού.

Τον Ιανουάριο του 2024 οι περισσότεροι ερωτηθέντες στο CES (69%) είχαν τροποποιήσει την κατανάλωσή τους, αλλά αξιοσημείωτες ήταν επίσης οι προσαρμογές που έγιναν μέσω των καναλιών αποταμίευσης/πίστωσης (43%) και εισοδήματος (31%).

Αλλάζοντας συνήθειες

Περίπου το 50% των ερωτηθέντων απάντηση ότι πλέον επισκέπτεται διάφορα καταστήματα για να συγκρίνει τιμές, προκειμένου να κάνεις τις αγορές του. Το 33% επιλέγει πλέον ποικιλίες προϊόντων χαμηλότερης ποιότητας και το 28% έχει περιορίσει τις ποσότητες που αγοράζει.

Αποταμιεύσεις

Το 35% ανέφερε ότι μείωσε τις αποταμιεύσεις του για να υποστηρίξει την κατανάλωση, ενώ, όσον αφορά το εισόδημα, περίπου το 15% ανέφερε ότι διαπραγματεύτηκε αύξηση μισθού και το 17% τόνισε ότι εργάστηκε περισσότερες ώρες ή ανέλαβε μια επιπλέον δουλειά. Τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικούς περιορισμούς – που ορίζονται ως εκείνα με υψηλό μερίδιο δαπανών για είδη πρώτης ανάγκης σε σχέση με το εισόδημά τους – ήταν πιο πιθανό να προσαρμόσουν τα μοντέλα αγορών και αποταμίευσης σε σύγκριση με τα νοικοκυριά με απεριόριστους προϋπολογισμούς .

Αλλάζοντας το καλάθι

Η σύνθεση του καλαθιού δαπανών των νοικοκυριών παρουσίασε μεγαλύτερες προσαρμογές για κατηγορίες που είχαν υποστεί μεγαλύτερη σχετική μεταβολή τιμών.

Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΚΤ, οι κατηγορίες με μεγαλύτερες σχετικές αυξήσεις τιμών έχουν δει πιο σημαντικές προσαρμογές στο μερίδιό τους στη συνολική δαπάνη τα τελευταία δύο χρόνια.

Συγκεκριμένα, η κατανάλωση ειδών όπως τα τρόφιμα και ο εξοπλισμός έχει υποστεί σημαντική καθοδική προσαρμογή ως απάντηση στις μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών.

Παράλληλα, πρόσθετα σοκ έχουν επίσης επηρεάσει την καταναλωτική συμπεριφορά των νοικοκυριών.

Η επέκταση των υπηρεσιών αναψυχής, όπως τα εστιατόρια, η αναψυχή και τα ταξίδια, προήλθε από τη μετατόπιση των προτιμήσεων μετά την άρση των κοινωνικών περιορισμών στον απόηχο της πανδημίας. Αυτό οδήγησε το μερίδιο αυτών των κατηγοριών στις συνολικές δαπάνες να αυξηθεί από 7,4% το 2021 σε 12,9% το 2023.

Επιπλέον, το μερίδιο των μεταφορών (συμπεριλαμβανομένων των αγορών οχημάτων) άρχισε να μειώνεται στις αρχές του 2022, ως αποτέλεσμα των περιορισμών στην προσφορά ημιαγωγών, αλλά ανέκαμψε σε κάποιο βαθμό το 2023.

Το εισόδημα

Όσον αφορά το περιθώριο εισοδήματος, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες ανέφεραν αύξηση του ονομαστικού εισοδήματος χαμηλότερη από τον πληθωρισμό το 2023. Τα ποιοτικά στοιχεία από την CES δείχνουν ότι οι περισσότεροι καταναλωτές (54%) ανέφεραν ότι το εισόδημά τους αυξήθηκε πιο αργά από τον πληθωρισμό, ενώ το 21% είπε ότι το εισόδημα είχε αυξηθεί ταχύτερα από τον πληθωρισμό και το 25% ανέφερε ότι το εισόδημά του είχε μειωθεί.