Άνθρωποι και Τοπία της Μεσαράς - Συνάντηση με τον ερευνητή του βυθού στις θάλασσες της μακραίωνης ιστορίας μας

α’ μέρος

Της Εύας Καπελλάκη-Κοντού

Χείμαρρος μελάνι πάνω σε χαρτί για να περιγραφεί ο τόπο μας!

Από πού ν’ αρχίσω και τι να περιγράψω; Ιστορία χιλιοειπωμένη και καταγεγραμμένη από τους ιστορικούς μελετητές! Όμως αυτός ο άγιος τόπος του πολιτισμού, μάς εκπλήσσει διαρκώς!

Με αφορμή την 18η Έκθεση γεωργικών μηχανημάτων στους Βώρους και την επίσκεψή μου εκεί, συνάντησα στο περίπτερο του αντιπροσώπου της Κubota, κου Νίκου Βρανάκη τον επιθεωρητή της εταιρείας κο Κώστα Αποστόλου, ο οποίος εκτός από αυτή του την επαγγελματική ιδιότητα έχει και το πάθος του ερευνητή του βυθού. Έχει ιδιαίτερη αδυναμία στην Κρήτη την οποία επισκέπτεται από το 1980.

Μειλίχιος και ευπροσήγορος ο κος Αποστόλου θέλησε να μου μιλήσει για τα σημαντικά ευρήματα στο βυθό των Ματάλων αλλά και στους λοφίσκους των Πιτσιδίων, που πριν 11 εκατομμύρια χρόνια ήταν στο βυθό της θάλασσας.

Σε αυτή την προσπάθεια, αρωγός ήταν ο κος Νίκος Βρανάκης και η κα Μαρία Βρανάκη, τους οποίους και ευχαριστώ πολύ.

Όμως ας δώσουμε μια εικόνα της ιστορικής πορείας των προαναφερθέντων οικισμών (Μάταλα κυρίως)!

Στα Μάταλα ναυάγησαν τα πλοία του Μενέλαου όπως αναφέρει ο Όμηρος και πιστεύεται ότι ήταν το ακρωτήριο Νίσος μεταξύ των όρμων Κομμού - Ματάλων. Ήταν επίνειο της Φαιστού κατά την μινωική περίοδο και της Γόρτυνας κατά την Ρωμαϊκή. Από τη θάλασσα διακρίνονται ίχνη του αρχαίου οικισμού.

Οι λαξευμένοι στο βράχο σπηλαιώδεις χώροι λέγεται ότι ήταν τάφοι. Μερικοί όμως έχουν δωμάτια, κλίμακες, παράθυρα. Έτσι φαίνεται ότι κάποιοι χρησιμοποιήθηκαν ως κατοικίες. Οι κλίνες μοιάζουν με τάφους Ετρούσκων[...].

Ο κος Αποστόλου ορμώμενος από το όμορφο νησί της Σάμου και λάτρης της Κρήτης, επισκέπτεται από νεαρός το νησί, μοιράστηκε μαζί μας την πολύχρονη έρευνα και καταγραφή των θαλάσσιων απολιθωμάτων. Στα δέκα του χρόνια άρχισε την παρατήρηση των οστράκων και του βυθού. Έγινε με το χρόνο, σπουδή και πάθος. Παρατήρησε χιλιάδες όστρακα όχι μόνο του βυθού αλλά και των παρακείμενων λοφίσκων που κάποτε ήταν στο βυθό, πριν εκατομμύρια χρόνια.

Ας συμπορπατήσουμε λοιπόν με τον κο Κώστα Αποστόλου, ιχνηλατώντας την ιστορία του τόπου μας στα βάθη των χρόνων....

Αναγνωρίζετε κ. Αποστόλου, το εύρημά σας περί τίνος πρόκειται, εξαιτίας της μακρόχρονης εμπειρίας σας ή και της γνώσης σας;

- Ναι, πρωτίστως υπάρχει μελέτη-γνώση δεν μπορείς να ψάχνεις στην τύχη. Να δεις τα πετρώματα, να μελετήσεις διαφορετικά είναι χάσιμο χρόνου. Ποτέ στην τύχη! Αν δεν έχεις διαβάσει από πριν ή αν δεν έχεις γεωλογικό χάρτη θα παιδευτείς πάρα πολύ.

Πώς άρχισε αυτή η λατρεία - γοητεία για το βυθό και τα ευρήματα - απολιθώματα;

- Από τα δέκα μου χρόνια ξεκίνησα την επαφή μου με το θαλάσσιο στοιχείο. Ο πατέρας μου βρήκε μια αμερικάνικη μάσκα και λογομαχήσαμε με την αδελφή μου για το ποιος θα έπαιρνε πρώτος την μάσκα, στο πρώτο μπάνιο. Την πήρα τελικά εγώ ως μεγαλύτερος ή ως πιο περίεργος... Ήταν μια μάσκα τεράστια, έμπαινε όλο το νερό!

Όταν έγινα 12 χρόνων ο πατέρας μου, μού αγόρασε κανονική μάσκα και από τότε δεν έφυγα από τη θάλασσα ποτέ! Στην αρχή βούταγα και τώρα βουτάω και μάζευα κοχύλια απλά, σημερινά όχι απολιθώματα.

Υπήρχε κάποιος από την οικογένεια που είχε αυτό το πάθος, επομένως το μετέδωσε και σε σας;

- Ο πατέρας μου ήταν φοβερός βουτηχτής αλλά δεν έβαλε ποτέ του μάσκα. Μας πήγαινε μ’ ένα τρίκυκλο στη θάλασσα τη δεκαετία του ’70.

Το πρώτο μου μπάνιο το έκανα στη Ραφήνα και τη συλλογή μου την έδωσα στη Ραφήνα, αυτό είναι το συγκλονιστικό, μετά από τόσα χρόνια! Το πρώτο μου κοχύλι το βρήκα στη θάλασσα της Ραφήνας.

Πώς βρεθήκατε στη Κρήτη να ερευνάτε τον βυθό;

- Λόγω της δουλειάς μου ως επιθεωρητής γεωργικών μηχανημάτων, πήγαινα σε πολλά μέρη, η Κρήτη είναι η χαρά των ερευνητών θαλάσσιων απολιθωμάτων.

Πόσα κομμάτια ευρημάτων αριθμεί η συλλογή σας;

- Πριν δώσω αυτά που έδωσα στη Ραφήνα, αριθμούσε 250 χιλιάδες!

Πόσο χρόνο χρειάστηκε για να συλλέξετε όλα αυτά τα απολιθώματα;

- 40 χρόνια!

Πόσα δωρίσατε στο μουσείο της Ραφήνας;

- 20.000 περίπου, δεν μπορούσαν να δεχτούν άλλα.

Όλο το μουσείο περιέχει δικά σας μόνο ευρήματα;

- Σχεδόν όλο αν εξαιρέσεις ένα πάγκο με λίγα εκθέματα ενός ερευνητή από τη Ραφήνα.

Οι ειδικοί είδαν την συλλογή σας, πώς αντέδρασαν;

- Ζήτησα από τον Δήμαρχο να μου συστήσει δυο ειδικούς Πανεπιστημιακούς για να πιστοποιήσουν την εγκυρότητα των ευρημάτων και κατά συνέπεια της συλλογής μου. Τότε κάλεσε τον παλαιοντολόγο καθηγητή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κο Γιώργο Θεοδώρου -εν ενεργεία- και τη γυναίκα του κα Εύη Βαρδαλά επί τριάντα χρόνια συνεργάτιδα του μουσείου Φυσικής ιστορίας, Γουλανδρή, με πολύ μεγάλο συγγραφικό έργο.

Ας σημειωθεί ότι τους ίδιους ανθρώπους τούς είχα συναντήσει πριν τριάντα χρόνια και είχα αγοράσει το βιβλίο της κας Εύης. Όταν τους είδα έμεινα άναυδος, το παράδοξο ήταν ότι είχαν έρθει μόνο για 20 λεπτά και κάθισαν 6 ώρες! Αυτοί μου πιστοποίησαν την συλλογή μου.

Υπάρχουν κι άλλοι ερευνητές όπως εσείς;

- Ναι βέβαια, αλλά για πολύ συγκεκριμένα ευρήματα - απολιθώματα.

Εσείς έχετε ευρύ πεδίο έρευνας;

- Εγώ έχω τη θάλασσα, υπάρχουν συλλέκτες πετρωμάτων ή μόνο απολιθωμάτων.

Αν δεν κάνω λάθος υπάρχει ένας φίλος σας στον Πανασσό;

- Ναι, είναι ο Αστρινός Δαμιανάκης, ο οποίος δώρισε ένα μέρος της συλλογής του στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ηρακλείου.

Τι σας προσέλκυσε στην Κρήτη;

- Αρχικά η Κρήτη θεωρείται παράδεισος για εμάς τους ερευνητές! Στην Κρήτη ερχόμουν και πριν τη δουλειά μου ως επιθεωρητής γεωργικών μηχανημάτων.

Από πότε έρχεστε στην Κρήτη;

- Από το 1980! Σαράντα χρόνια! Στα Μάταλα από το 1981. Ένα μαγαζί υπήρχε στα Μάταλα που το είχε ένας Κρητικός που είχε χάσει το παιδί του και τον συντρόφευε η φωτογραφία του στον τοίχο του μαγαζιού του.

Ποιο ήταν το πρώτο εύρημα στα Μάταλα;

- Το πρώτο εύρημα ήταν ένα κοχύλι που είχε το σχήμα του σήματος της shell. Το βρήκα συγκεκριμένα στα Πιτσίδια μεταξύ ‘81 - ‘85. Στα Μάταλα έχω βρει κι από την δεξιά κι από την αριστερή πλευρά πηγαίνοντας προς τις σπηλιές -στο βυθό- υποβρύχια φωτογράφηση.

Τα ευρήματά σας εδώ, πάνε πολύ πίσω στο χρόνο;

- Όχι, μόνο 11 εκατομμύρια χρόνια!!!

Το πιο παλιό χρονολογημένο απολίθωμα, σε ποιο μέρος της Ελλάδος το βρήκατε;

- Στην Επίδαυρο. Χρονολογείται 250 εκατομμύρια χρόνια! Τα περίφημα κοχύλια Επιδαύρου!

Πόσα είναι τα ευρήματα από τη Μεσαρά;

- 1500 περίπου, 200 διαφορετικά είδη. Αχινοί, κοχύλια, κοράλλια. Έχουν να κάνουν με τον βυθό και η λεγόμενη «τραγάνα» του βυθού η οποία είναι θαλάσσιο χόρτο.

Στη στεριά, στην περιοχή της Μεσαράς τι έχετε βρει που να σας εντυπωσίασε;

- Στα Πιτσίδια βρήκα υπερμεγέθη απολιθώματα. Δηλαδή επί παραδείγματι, ένα απολιθωμένο ψάρι έχει μέγεθος 30 εκ. εδώ στη Μεσαρά έχει 50 εκ.

Γιατί τόσο μεγάλα;

- Γιατί η θάλασσα είχε πολύ ανθρακικό ασβέστιο, η θερμοκρασία ιδανική και γενικότερα οι συνθήκες του περιβάλλοντος κατάλληλες.

Εσάς, εκτός βιβλιογραφίας, ποια ήταν τα ευρήματα στα Μάταλα που σας εντυπωσίασαν;

- Τα διπλά στρείδια σε 2 κομμάτια. Στα Πιτσίδια τα βρήκα σπασμένα λόγω διάβρωσης.

Αυτό που μ’ εντυπωσίασε από την περιοχή σας ήταν το στρείδι σε 2 άρτια μέρη! Να σκεφτείτε ότι ένας φίλος μου έδωσε την σκάλα του -στάθηκα πολύ τυχερός- γιατί για να πάρω το στρείδι έπρεπε ν’ ανέβω σε σκάλα. Εκείνος μου κρατούσε την σκάλα σταθερά για να μην πέσω κι εγώ απλά το κούνησα (το απολιθωμένο στρείδι), από το σημείο που το εντόπισα και το πήρα σαν να ήταν παιδί!

 

______________

* Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός.