β' μέρος
Της Εύας Καπελλάκη-Κοντού*
Συνεχίζω το οδοιπορικό στην παράδοση αναθιβάλοντας το πώς οι γυναίκες της Κρήτης έφτιαχναν τα περίτεχνα ενδύματά τους και όχι μόνο.
Δανείζομαι αποσπάσματα από τη ενδελεχή έρευνα και καταγραφή της εκπαιδευτικού και Δρ. Ελληνικής Φιλολογίας κας Αταλάντη Μιχελογιαννάκη για να περιδιαβούμε τα σοκάκια της Κρήτης μας από τα παλιά:
Ο κρητικός αργαλειός
«Ο χειροκίνητος καθούμενος, οριζόντιος, κρητικός αργαλειός ουσιαστικά δε διαφέρει από εκείνον, που είναι κι ο πιο διαδεδομένος στον ελλαδικό χώρο. Η κατασκευή και η συναρμογή των δοκαριών του κρητικού αργαλειού απαιτούσε γνώσεις και δεξιότητες που συνήθως κατείχαν και διεκπεραίωναν άντρες.
Η ύπαρξη αργαλειού στο κρητικό σπιτικό θεωρούνταν τιμή, όπως λένε τα δίστιχα:
Τιμή μεγάλη και τρανή που ‘χει αργαλειό στο σπίτι,
το κάθε δόντι τ’ αργαλειού αξίζει μαργαρίτη.
Μαλαματένιο τ’ αργαλειό και φιλτισί το χτένι,
και μια κοπέλα λυγερή που τραγουδά και φαίνει.» […].
Ο αργαλειός, τα περασμένα χρόνια που φαίνονται σαν σε όνειρο να φεύγουν και να χάνονται στην χοάνη του χρόνου, ήταν συνυφασμένο με την βεγγέρα τα χειμωνιάτικα βράδια. Επιπρόσθετα θυμάμαι, μικρό παιδί ήμουν στο Δημοτικό σχολειό, την αγιασμένη μου μάνα να υφαίνει και να «μετράει» για να ξομπλιάσει τις πατανίες για την προίκα όπως έλεγε, συγχρόνως ήθελε να με ακούσει να της διαβάζω την Ανάγνωση της Α’ Δημοτικού! Χτυπούσε τακ - τακ και τουκ-τουκ το πέταλο και με διόρθωνε, με συμβούλευε πώς να διαβάζω για να φτάνουν τα συναισθήματα ως τ’ αυτιά της να της προξενήσουν συγκίνηση...
Ήταν τόση σημαντική η βεγγέρα στα όμορφα χωριά μας, όλη η γειτονιά μαζευόταν για τα νέα της ημέρας, την μικρή Βουλή, ν’ ανταλλάξουν απόψεις κατά κάποιο τρόπο.
Όταν τελείωνε το βραδινό «δελτίο ειδήσεων», άρχιζαν να τυλίγουν τα κουβάρια το νήμα, κόκκινο και μαύρο το οποίο βρισκόταν στην ανέμη, η κα Μαρία έπλεκε ένα σκουφάκι για το εγγονάκι της και ήταν τόσο χαρούμενη!!!
Ανά την Ελλάδα συναντούμε παρόμοιο με τον κρητικό αργαλειό, και με άλλες ονομασίες όπως βούφα, ανυφανταριό, γούφα, κρεβαταριά, πανίσιο, περπατάρικο, πλαγιαστό, ριχτό, στρωτό, χωριάτικο κ.α.
Σε αρχαία κείμενα συναντούμε στοιχεία που μας βεβαιώνουν ότι και πριν από τα Ομηρικά χρόνια η τέχνη της ύφανσης ήταν διαδεδομένη κι ας θυμηθούμε το αραχνοΰφαντο πέπλο, που προς τιμήν της θεάς Αθηνά που προσέφεραν οι αρχαίου Αθηναίοι κατά την εορτή των Παναθηναίων. Από τα μινωικά χρόνια γνωστός είναι ο μίτος της Αριάδνης κι οι φορεσιές της μινωίτισσας κυρίας που αποτυπώνονται στις τοιχογραφίες της Κνωσού κι όχι μόνο.
Οι τεχνίτες που έφτιαχναν αργαλειούς χρησιμοποιούσαν παλιά ξύλα, που τα φύλαγαν χρόνια και τα διακοσμούσαν με μεράκι. Το ξύλο έπρεπε να είναι γερό και να μη σκεβρώνει. Έτσι το έπαιρναν από κυπαρίσσια, μουριές ή καρυδιές κατά τον Γενάρη μήνα, στη λίγωση του φεγγαριού, κατά παράδοση. Κατασκευάζονταν απλοί αργαλειοί, αλλά και περίτεχνοι...»[...].
«Το κέντημα είναι γλέντημα κι η ρόκα είν’ σεργιάνι,
μα ο αργαλειός είναι σκλαβιά, σκλαβιά πολύ μεγάλη.
Νοικοκερά ‘μουνε κι εγώ, κι ύφανα ‘να κιλίμι
κι εδά δε βρίσκω το γαμπρό κι έρημο δα πομείνει».
«Ο αργαλειός θέλει χίλια δυο και τση κότας το φτερό».
Και:
«Εξήντα μηχανήματα έχει τ’ αργαστήρι
και το φτερό άμα χαθεί χαλά τ’ ανυφαντήρι».
(συνεχίζεται)
____________
* Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος & ραδιοφωνική παραγωγός.