Της Εύας Καπελλάκη - Κοντού*
«Το βάθος της συνείδησης ενός λαού, μετριέται μέσα από την μνήμη του», όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Κων/νος Τσάτσος. Όσο θυμάται και γνωρίζει την τοπική και γενική ιστορία του, τόσο πιο βαθιές ρίζες έχει, που ισχυροποιούν την εθνική του συνείδηση και τον κάνουν ευτυχή, κατά τον ευριπίδειο λόγο, «όλβιος όστις ιστορίης έσχε μάθησιν» και κατά Κικέρωνα: «Η ιστορία είναι φως της αλήθειας, μάρτυρας των καιρών, δάσκαλος της ζωής».
Τα παραπάνω γράφει ο πολυγραφότατος και καταξιωμένος συγγραφέας Ζαχαρίας Καλοχριστιανάκης, γεννημένος στον Πύργο Μονοφατσίου, απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, καλός οικογενειάρχης, μελετητής της τοπικής ιστορίας και συγγραφέας για την Ιερά Μονή Κουδουμά.
Το σημερινό οδοιπορικό θα είναι μέσα από την ιστορία όπως την κατέγραψε ο κ. Ζαχαρίας Καλοχριστιανάκης στο πόνημά του με τίτλο: «Η Ιερά Μονή Κουδουμά κατά τον αντιστασιακό αγώνα (1941- 1945)».
Ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Η Ιερά Μονή κατά τη διάρκεια του Αντιστασιακού Αγώνα προσέφερε τα μέγιστα. Λεηλατήθηκε, εκκενώθηκε, εκδιώχθηκαν οι μοναχοί της, μάλιστα δύο από αυτούς, ο μοναχός Αφθόνιος και ο δόκιμος μοναχός Νικόλαος, σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς. Το Μοναστήρι καταστράφηκε ολοκληρωτικά εκτός από το καθολικό το οποίο υπερασπίστηκε η ίδια η Θεοτόκος με θαυμαστό τρόπο τον οποίο πάντοτε θα υπενθυμίζει η πυροβληθείσα θαυματουργή εικόνα της Υπαπαντής του Κυρίου.
Η Ιερά μονή Κουδουμά γεωγραφικά βρίσκεται στο κέντρο των νοτίων ακτών της Κρήτης, με ανοικτή την πόρτα προς την απέναντι Αίγυπτο, από όπου ο μοναχισμός μεταπήδησε στην Ευρώπη.
Η επικοινωνία Κρήτης - Αιγύπτου έχει βαθιές ρίζες. Ξεκινά από τα μινωικά χρόνια και συνεχίζεται ακμάζουσα σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Μινωίτες, Άραβες και Αιγύπτιοι συνυπήρξαν άλλοτε αρμονικά κι άλλοτε εχθρικά, επιδρώντας αμφίδρομα.
[...] Η Ιερά μονή Κουδουμά, ως ιερό σημείο στην αστερουσιανή ακτογραμμή ενοποιούσε τη χριστιανική ζωή του ευρύτερου παράλιου, ορεινού και μεσόγειου χώρου, ήταν ο "ομφαλός" της περιοχής. [...] η αγιότητα του μοναστηριού προσείλκυσε πληθώρα πιστών οι οποίοι ακολούθησαν το δρόμο του μοναχισμού.».
Επιλέγοντας τα κυριότερα σημεία αναφοράς στην Ιερά Μονή Κουδουμά μέσα από το πόνημα του κ. Ζ. Καλοχριστιανάκη, σάς παραθέτω τα κάτωθι:
«[...] Στη Μονή Κουδουμά είχε σχεδιαστεί από τη Γερμανική κατασκοπεία να μεταβεί ο Ηρακλής Μπελαντής από τον Κρουσώνα, προδότης και πράκτορας των Γερμανών, με σκοπό να συναντήσει τον Ηγούμενο, που ήταν συγγενής του, και από τους καλογέρους να μάθει εάν στο Μοναστήρι υπήρχαν αντάρτες και να το καταδώσει στους Γερμανούς. Από τον Μπαντουβά, που το έμαθε, αποφασίστηκε να σταλεί ο Γιάννης Μποδιάς, πρωτοπαλίκαρο τότε του Μπαντουβά, να του στήσουν καθ’ οδό ενέδρα και να τον σκοτώσουν. Πηγαίνοντας ο Μπαντουβάς από τον Άγιο Νικόλαο, το Μετόχι του μοναστηριού, για τον Κουδουμά συναντάται με την ομάδα του Μποδιά και διατάσσεται να φύγει και το θέμα του Μπελαντή, με την οικογένεια του οποίου ο Μπαντουβάς συνδεόταν με συγγενική και φιλική σχέση, θα το χειριστεί ο ίδιος. Συναντώνται ο Μπελαντής τρομοκρατείται και διεξάγεται μεταξύ τους ο εξής διάλογος:
- Δεν σε σκοτώνω, βρε. Στα κόκκαλα τση μάνας μου. Αλλά θέλω να μου πεις γιατί ήρθες εδώ.
- Δε με σκοτώνεις;
- Δε σε σκοτώνω, αλλά να μου πεις γιατί ήρθες εδώ.
- Με στείλαν οι Γερμανοί να μάθω εάν έχεις εδώ αντάρτες.
- Έχω, μωρέ, εδώ 2000 αντάρτες. Τους έχω για να μου σκάβουνε τ’ αμπέλια μου, για να βλέπουνε τα πρόβατά μου. Είναι ντροπή σου μωρέ Ηράκλη, ο πρώτος σου ξάδελφος να ’ναι πατριώτης και συ να ‘σαι προδότης. Δεν αισθάνεσαι, δεν έχεις συνείδηση, δεν έχεις αίμα ελληνικό απάνω σου;
- Άκου δω. Θα σου στείλω άνθρωπο, θα παραμείνεις στσοι Γερμανούς. Ό,τι σου ζητώ θα μου δίνεις πληροφορίες.
- Θα το κάνω μου λέει. Μ’ επανάφερες στον ευθύ δρόμο, μ’ έβγαλες από το βούρκο. Σ’ αξίζει να ‘σαι Αρχηγός. Θα το κάνω μου λέει, συναδέλφι.
Αυτή η Ιερά μονή των Αστερουσίων στο Νότιο Κρητικό πέλαγο με άνοιγμα στην Αίγυπτο, έδωσε πολλά στους αγώνες της Κρήτης για την ελευθερία της, αλλά και αγώνες δίκαιους για την αγάπη του Χριστού και συνεχίζει να δίνει διαρκώς έχοντας χιλιάδες πιστούς να προσέρχονται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου για να προσκυνήσουν ευλαβικά και για να προσευχηθούν με κατάνυξη στην Παναγιά.».
Το μοναστήρι βρίσκεται πλάι στο κύμα, στην έξοδο του φαραγγιού «Καταρράκτης» στα Αστερούσια. Ο επισκέπτης πρέπει να διανύσει από το Ηράκλειο 80 περίπου χιλιόμετρα, 2,5 ώρες διαδρομής. Γίνεται από χωματόδρομο 24 χλμ. που ξεκινάει από το χωριό Στέρνες (πρόσβαση από το Χάρακα), σε υψόμετρο 1000μ στη σκιά της κορυφής «Κόφινας» (1231μ). Κατά την κατάβαση σας με το αυτοκίνητο η θέα στη θάλασσα είναι εκπληκτική (έως και τρομακτική) και οι γκρεμοί προκαλούν ίλιγγο. Στη πορεία θα δείτε το πευκοδάσος του Κουδουμά, αλλά και πολλές κατσίκες πάνω στους γυμνούς κοφτερούς βράχους να κρέμονται από τα φρούδια του βουνού.
Εδώ, παραθέτω απόσπασμα από το «Χαμοκατσίφαρο» του ταλαντούχου μουσικού και ποιητάρη, αείμνηστου Αντώνη Φραγκιαδάκη γραμμένο κι εμπνευσμένο από την Κρητική φύση:
«[...] Μιαν ώρια αυγή θα σηκωθώ, μια ωργιόπλουμη αυγούλα! Στο χάραμα τση ταχηνής, στσης πάχνης τη δροσούλα... Μιαν ακριβή μου πεθυμιά και τάξιμο θα κάνω ταχιά - ταχιά, κατσά - κατσά θα βγω στα όρη απάνω, πέτρα τη πέτρα πατουχια, πέτρα τη πέτρα ζάλο να βγαίνω να σφυρολογώ ριζίτικο τραγούδι κι αέρας να δροσολογά και να ‘ρχεται από το φρούδι. Ασκινοπόδια να πατώ, ασπαλάθους κι αστιβίδες στα ζάλα... στα ζάλα που επατούσανε αλλότε οι μαντρατζίδες, στην ακριβή μου πεθυμιά ετούτο θέλω ακόμη: να δω πώς είναι από κοντά τ’ αοριού οι νόμοι και πώς... και πώς συνοπορεύονται γης κι ουρανού οι δρόμοι πέτρες, δεντρά, έχνη, ζούμπερα, βοσκοί και γκαλονόμοι... να δω τη γ-κρούστα του χιονιού την ώρα απού λίωνει και, και στάζει κάδιο το νερό απάνω στο λιατσάκι κι αγάλια - αγάλια γίνεται ένα μικρό ργυακάκι και το ργυακάκι χείμαρρος, θολός - κατεβασάρης και ποταμός χειμωνικός δριμύς κι αναποδάρης... Να δω τσι μπροσταρότραγους με τσι κριγιούς ομάδι κι ορδινιασμένο να κλουθά ξωπίσω το κουράδι... Ν’ ακούσω σφύριγμα βοσκού στα κορφαλάκια απάνω και ν-το περήφανο αητό τ’ αέρα να ζυγιάζει και στην κορφή τσ’ ασφεντιλιάς να δω το ζυγαρδέλι που μου γλυλοκεκάηδενε όντε ν- ήμουνε κοπέλι. Τα λιναρίδια από τη μια, τ’ αηδόνια από την άλλη μα ίντα γλυκοί κελαηδησμοί θα με πλανέψουν πάλι, εκειά στ’ αποδειαφώτισμα απού η ταχηνή ροδίζει που τ’ όνειρο - που τ’ όνειρο πάει να κοιμηθεί κι ο νους αναντρανίζει, ν’ ακούσω πετροκοτσιφό να γλυκοκακαρίζει τη κοτσιφίνα να καλεί να ντη καλημερίζει, με σκέρτσα και καμώματα να ντη καλωσορίζει μ’ ερωτικό κελαηδισμό γλυκά να πιπιρίζει[...].».
Μέσα σε αυτό το αμιγώς Κρητικό τοπίο λοιπόν, είναι κτισμένο το παλιό ανδρικό μοναστήρι του Κουδουμά. Ο κεντρικός ναός, σήμερα σταυροειδής και κτισμένος ως μονόκλιτος αρχικά σε σπηλιά, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (εορτάζει στις 15 Αυγούστου). Στο αρχικό κλίτος σώζεται σπάραγμα τοιχογραφίας του 14ου αιώνα, πιστοποιώντας την βαθιά ιστορική παράδοση του μοναστηριού. Η περιοχή είναι γεμάτη σπηλιές σε πολλές από τις οποίες αποσύρονται και προσεύχονται οι μοναχοί, ενώ πολλές έχουν διαμορφωθεί σε ξωκλήσια. Από τη μονή ξεκινάει ένα ενδιαφέρον μονοπάτι που καταλήγει στο σπήλαιο του Αγίου Αντωνίου και άλλο ένα που καταλήγει στο Αββακόσπηλιο. Επίσης, κάποιοι περπατούν το πανέμορφο μονοπάτι που ξεκινάει από τις Στέρνες (3 ώρες) και διέρχεται μέσα από το πανέμορφο πευκοδάσος, ενώ την άνοιξη διεξάγεται και αγώνας δρόμου ανωμάλου εδάφους 22.5 χλμ. (Στέρνες - Κουδουμάς) (σύμφωνα με τις πηγές τουριστικής ξενάγησης).
_______________
* Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός.
