Της Εύας Καπελλάκη – Κοντού*
Αφορμή δόθηκε από την έκδοση του βιβλίου του εκλεκτού εκπαιδευτικού από το Πετροκεφάλι Φαιστού Γεώργιου Δαμιανάκη για να αναφερθώ στον σπουδαίο Κρητικό αγωνιστή για τη λευτεριά της Κρήτης Ιωάσαφ Μαρκάκη γνωστός σε όλους μας ως Ξωπατέρας.
Μέσα από την πένα του δασκάλου μπορεί να πέσει λίγο φως σε άγνωστες πτυχές της ζωής του αγωνιστή.
Άριστος γνώστης του γενέθλιου τόπου και χώρου αναφοράς, ο συγγραφέας συμπληρώνει με στοιχεία του χρόνου και της δράσης των συμμετεχόντων στον ιερό απελευθερωτικό αγώνα.
Η μελέτη των αρχείων και η απόδοση τους με μαεστρία και μεράκι σε τούτο το πόνημα ο συγγραφέας πετυχαίνει να ρίξει φως στην τοπική ιστορία που πρέπει να κατέχουμε όλοι μας και κυρίως οι νέοι μας. Πρέπει το αρμόδιο Υπουργείο να συμπεριλάβει στη διδακτέα ύλη και ολίγον χρόνο για την τοπική ιστορία, ώστε οι νέοι μας να γνωρίσουν από πολύ νωρίς τις ρίζες τους τον αγώνα των προγόνων τους για τα ιερά και τα δίκαια της πατρίδας μας και να προχωρήσουν με σταθερότητα στο μέλλον έχοντας τις απαραίτητες γνώσεις.
Ο Δρ Γιώργος Πατεράκης σημειώνει μεταξύ άλλων στην εισαγωγή του βιβλίου: ο δυναμισμός, η ιδιοσυγκρασία και το ελεύθερο φρόνημα των κατοίκων της -Μεσαριτών- δεν κάμφθηκε από τους βάρβαρους δυνάστες, αγάδες και γενιτσάρους, που χύμηξαν μανιασμένοι στοχεύοντας να ρουφήξουν λαίμαργα το αίμα, τους καρπούς και την ικμάδα του τόπου ή στον βίαιο εξισλαμισμό τους.
Χώρος ευλογημένος η Μεσαρά, προικισμένος από τον Θεό και τη φύση, φέρει έκδηλα τα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας από τα βάθη του χρόνου ως σήμερα.
Συνεχίζει ο κος Πετράκης να περιγράφει με γλαφυρότητα την άγια τούτη γη με την πλούσια ιστορική της διαδρομή στους αιώνες. Από τη μυθολογία και τα μινωικά χρόνια με τη Φαιστό, Γόρτυνα, Αγία Τριάδα και τα επίνεια Κομό, τα Μάταλα, τον Λέντα, τα Πλατιά Περάματα και τους Καλούς Λιμνιώνες. Από τα Ρωμαϊκά χρόνια ως την Βυζαντινή περίοδο και την Ενετοκρατία, ως τα ονομαστά μοναστήρια της Οδηγήτριας με τον Λειβαδιώτη, των Απεζανών, το Βροντήσι, το Βαλσαμόνερο με τα παρεκκλήσια τους… σαν μιλείς για τη Μεσαρά και τα νότια παράλια της κεντρικής Κρήτης ο νους σου ταξιδεύει, γεμίζει η ψυχή σου από φως και οι ιστορίες, οι θρύλοι και οι προσευχές συντονίζονται ομάδι για μια πορεία στην πραγματικότητα.
Αυτό κάνει ο προικισμένος συγγραφέας Γιώργος Δαμιανάκης σε τούτο το βιβλίο έχοντας κατά νου όλες τις ομορφιές του τόπου, έχοντας ερευνήσει και καταγράψει τα ιστορικά στοιχεία από τις πηγές τα μεταφέρει στο βιβλίο με όσο γίνεται κατανοητό τρόπο ώστε όλοι να μπορέσουν διαβάζοντάς το να το κατανοήσουν πλήρως.
Ο συγγραφέας είναι γεννημένος στο όμορφο χωριό του κάμπου, το Πετροκεφάλι, που σύμφωνα με τις πηγές για την προέλευση του τοπωνυμίου υπάρχουν δύο εκδοχές: Σύμφωνα με την πρώτη, η ονομασία προήλθε από την τοποθεσία που κτίστηκε το πρώτο σπίτι του χωριού, που ήταν η κορφή μιας μεγάλης πέτρας και κατά την δεύτερη εκδοχή, ο πρώτος κάτοικος της περιοχής λεγόταν Πέτρος. Όπως λέει η παράδοση, ο Πέτρος ήταν τόσο καλός και φιλόξενος που ήταν γνωστός σε όλη την περιοχή. Λέγεται ότι όταν κάποιος ρωτούσε τους φιλοξενούμενους του πού διανυκτέρευσαν, εκείνοι απαντούσαν μεταφορικά “στου Πέτρου το κεφάλι”.
Ο συγγραφέας κος Γιώργος Δαμιανάκης «περπάτησε» πολλά χιλιόμετρα ακούραστος οδοιπόρος μελετώντας ενδελεχώς τις πηγές, τα ιστορικά αρχεία αλλά και καταγράφοντας τις αυθεντικές μαρτυρίες των απογόνων του Ξωπατέρα, το οποίο αποτελεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για εκείνον αλλά για όλους εμάς που μπορούμε να έχουμε ένα παράθυρο ανοικτό στο ιστορικό μας παρελθόν.
Χαρακτηριστικά παραθέτω απόσπασμα από το θέμα της μαρτυρίας που κατέγραψαν μαθήτριες του Δημοτικού όταν δάσκαλος ήταν ο συγγραφέας και αφορά τον Ξωπατέρα, η διήγηση της Ανθούλας Μιχελινάκη - Καλογριδάκη όπως ανφέρεται στο βιβλίο:
«Μετά την αποτυχημένη Επανάσταση του Δασκαλογιάννη στα 1770, τον ξεριζωμό των Σφακιανών και καταστροφή των Σφακίων, οι Τούρκοι πήραν πολύ σκληρά μέτρα κατά των χριστιανών σε όλη την Κρήτη.
[…] οι Τούρκοι έφτασαν στο Πετροκεφάλι και ο παππούς Μαρκάκης με την οικογένειά του, έφυγε για να σωθεί και το μόνο που κατάφερε να πάρει μαζί του ήταν η λύρα και ένα σταμνί λάδι! Μετά από πολύ περιπλάνηση έφθασαν πέρα από την Ι.Μ. Οδηγήτριας σε μια στάνη στην περιοχή Τράφος. […].
Στη συγγραφή αυτή ο συγγραφέας συνθέτει αριστοτεχνικά την βιογραφία του αυθεντικού αγωνιστή επαναστάτη και ήρωα της τουρκοκρατίας Ξωπατέρα.
Σκιαγραφεί την μορφή του, τον περιβάλλοντα χώρο, τους συνεργάτες συναγωνιστές και τους διαδόχους του, με πλούσιες αναφορές στον τόπο καταγωγής του, το Πετροκεφάλι.
Περιηγείται μέσα από τους θρύλους, τις μαρτυρίες και τις διηγήσεις επιζώντων και εκφράζεται επιτυχώς με τη γραφή, το ύφος, το μεράκι που τον διακρίνει.
Κατορθώνει έτσι, κρατώντας ισορροπίες να δένει αρμονικά θρύλους, παράδοση και ιστορία και να ανασυνθέτει με άνεση το παρελθόν, ενώ μας μεταφέρει αβίαστα στο παρόν.
Προβάλλει στο παγκόσμιο στερέωμα το πρότυπο του αγνού, ανιδιοτελή, αυθεντικού αγωνιστή – επαναστάτη, ήρωα, καθώς και τη θυσία του στο βωμό της ελευθερίας της πατρίδας του.
Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Γεώργιου Δαμιανάκη, ο Γιάννης Μαρκάκης κοντά στα 1805 με 1808 αγάπησε μια κοπέλα και ήθελε να την παντρευτεί.
Ο Γιάννης περήφανος και ανυπόταχτος για να μην έρθει σε σύγκρουση με τον πατέρα του ο οποίος ήταν αντίθετος με αυτόν τον γάμο, αποφάσισε να πάει στο μοναστήρι να γίνει μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ. […]
Δεν άργησε ο Ιωάσαφ να δείξει τα κοινωνικά, φιλανθρωπικά, πατριωτικά, επαναστατικά αισθήματα και διαθέσεις. Να βοηθά τους κατατρεγμένους και να τιμωρεί τους δυνάστες Τούρκους. Η δράση του ξεκίνησε το 1810 και από τότε είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος σε όλη τη Μεσαρά.
Χαρακτηριστικό είναι το δίστιχο που τραγουδούσε, όταν περνούσε τα βουνά της περιοχής:
«Εγώ ‘μαι τσ’ αστραπής παιδί και τση βροντής εγγόνι
Σα θέλω αστράφτει και βροντά, σα θέλω ρίχνει χιόνι!»
Το βιβλίο αυτό του δασκάλου Γεωργίου Δαμιανάκη με τίτλο: Ιωάσαφ Μαρκάκης ο ΞΩΠΑΤΕΡΑΣ, προσθέτει ένα ακόμη λιθαράκι στο οικοδόμημα της γνωριμίας με την τοπική ιστορία. Προσελκύει την εκπαιδευτική κοινότητα να δουν σοβαρά το ενδεχόμενο να διδάσκεται η τοπική ιστορία στο νέο ακαδημαϊκό πρόγραμμα Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης τις ρίζες τους!
Την Κυριακή 3 Σεπτεμβρίου στις 11:00 π.μ. μετά τη θεία λειτουργία στην πλατεία του Πετροκεφαλίου θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ξωπατέρα. Ομιλητής της εκδήλωσης θα είναι ο συγγραφέας Γιώργος Δαμιανάκης.
________________
* Εκπαιδευτικός, αρθρογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός.
